Wêşanxaneyê J&Jyî ra bi ziwanê kirmanckî de yewna eserêko newe vejîya. Nuştoxê kitabî Suleyman Yilmazî seba ke namdarê kurdî nêrî vîrîkerdene û neslê neweyî zî înan bişinasnî kitabêko bi nameyê ‘Namdarê Kurdan’ vet
Zanayîş, huner, tarîx, kultur, edebîyat, deyr, deyrbazî, folklor û heta şer zî tede xeylê çîyî kitaban ra yenî musnayîş. Kitabî tarîxê nuştekî yê nê çîyan î. Her çiqas ke eserê nuştekî yê ziwanê kirmanckî kêmî bibî zî serranê peyênan de no het de averşîyayîşêk virazîyayo. Averşîyayîşê tarîxê nuştekî bibî zî eke ziwan nêro qiseykerdene ver bi çinbîyayîşî şono û yeno vîrîkerdene. Xora goreyê cigêrayîşê UNESCOyî, kirmanckî ver bi tehlukeyê vindîbîyayîşî de yo. Seba daîmîkerdişê ziwanî, ganî ziwan neslanê neweyan rey de bêro qiseykerdene û cigêrayîşê raştîyan bêro kerdene.
Seke Mamoste-Nuştox Suleyman Yilmazî zî kitabê xo yê bi nameyê ‘Namdarê Kurdan’ de vato ‘Tarîxzanê serdestan, tarîxê kurdan sey çinbîyaye hesibnayo’ seba vîrîkerdiş û çinkerdişê ziwan û kulturê no şarî her tewir kerdiş ameyo û yeno kerdiş. Merdim tarîx û edebîyatê xo kitaban ra museno. Nuştox Suleyman Yilmazî seba ke namdarê kurdî nêrî vîrîkerdene û neslê neweyî zî înan bişinasnî kitabêko bi nameyê ‘Namdarê Kurdan’ vet. Kitab de qala hunermend, şaîr, kaybazê sînema, derybaz, serkêşê xoverdayîşan yê kurdan, şorişgerê kurdan, ziwanzan, nuştox, rojnameger û sewbîna xeylê namdaran yeno kerdene. No kitab de qala tarîxê kurdan yeno kerdene û wêşanxaneyê J&Jyî ra vejîya.
Suleyman Yilmaz dewa Zeydanî ya pabesteyê qezaya Pîranî ya Amedî ra yo û mamosteyê mektebî yo. Yilmazî Şûbeyê Amedî yê Egîtîm-Senî de Sekreterî kerdo û Kurdî-Derê Amedî de dersê kirmanckî dayo. Sewbîna zî Rojnameyê Azadiya Welat ke bi Qerarnameyê Hukmê Qanûnî (KHK) ame padeyene de nuşteyî nuştî û nika hema zî cayê cîyayan de nuştişê xo domneno. Mi derheqê babete de nuştoxê kitabê ‘Namdarê Kurdan’ Mamoste-Nuştox Suleyman Yilmazî de qisey kerd û ey ma rê qala kitabê xo kerd.
Edebîyat û netewbîyayîş
Yilmazî destpêkê qiseykerdişê xo de qala ziwan û edebîyatê kurdî kerd û va: “Eke yew ziwan aver nêşêro û dewlemend nêbo eserê hol û namdarî nînê nuştiş. Sebebê na rewşe estê. Hetêk de polîtîkaya asîmilasyonî esta. Ziwanê ma ser de tedayêka verê esta. Nê wextê Siltan Abdulhamîtî ra dest pêkerdo û heta ewro dewam kerdo. Eke ziwan aver nêşêro, nasnameyê netewî zî zehif maneno. Wexto ke ziwan dewlemend bibo û aver şêro, hem edebîyat û kulturê kurdan û hem zî edebîyatê dinya rê xizmetêko pîl beno. Xora eke edebîyat dewlemend bibo ziwan zî aver şono. Eke edebîyatê kurdî aver şêro, namdarê kurdî zî do bêrî nuştiş. Hîkaye, roman û şîîrê edebî, nasnamebîyayîşî de faktorê muhîman ra yî. Edebîyat netewbîyayîş de rolêko muhîm kay keno.”
Namdarê kurdî nînê zanayene
Yilmazî dewamê qiseykerdişê xo de qala sebebê nuştişê nê namdaran kerd û wina va: “Ma kurdî namdaranê sewbîna şaran baş şinasnenî û heyatê înan zanî. Feqet namdaranê kurdan nêzanî. Nê namdarê ke mi portreyê înan nuşto, ziwan û kulturê kurdan rê xizmetêko pîl kerdo. Seba ke kurdî azad bibî, kurdkî azad bibo û aver şêro xizmetêko zaf pîl kerdo. Wexto ke ma portreyê nê namdaran wanenî, ma derheqê ziwan û kulturê kurdan de malumat herînenî. Yanî hîssîyatê neteweyî aver şono. Wexto ke ma înan wanenî ma tarîxê xo bander benî.”
Ganî ziwan bêro şixulnayene
Yilmazî dîyar kerd ke kurdî heta ewro azad nêbîyî û kurdkî wayîrê statu nêbîyo’ û va: “Coka ra edebîyatê kurdan aver nêşîyo. Wexto ke kurdî biameyêne qalkerdene û nuştene, bedel ameyêne waştene. 1970an de kurdî qalkerkdiş û nuştiş bedelo pîl waştêne. Edebîyatê kurdî tepîya mendo. Ma na babete tay girê da ziwan, la kirdkî hîna zêde tepîya mendo. Sebebê na rewşe vîşêrê nê çîyanê ke ma vatî oyo ke kirdê ma cayanê cîya-cîyan de cuwîyenê û sewbîna zî mezhebê înan cîya-cîyayo. Aye ra fekê cîya-cîyayî ameyî meydan. Na ra wexto ke dêrsimijêk û pîranijêk yenî tê het yewbînan ra fehm nêkenî û tadîyenî tirkî ser. Cîyabîyayîşê nê fekan zî polîtîkayê asîmîlasyonî vera yo. Ganî kirmancî ziwanê xo ser de bivinderî û ziwanêko ortax ke her kes yewbînan ra fehm bikero qisey bikerî. Heta ke ma ra bêro ganî ma rojnameyan, televîzyon û radyoyan de ziwanêko ortax bişixulnî ke şarê ma, ma ra fehm bikero. Wexto ke ziwan de yewîye biba, na rewşe do netewbîyayîşî rê zî xizmet bikera. Tay grûbê ma estî ke ziwan rê xizmet kenî. Feqet lazim a ke xebatêka hîna hîra bêra viraştene. Ganî kirdkî ser o xebata standartkerdişê ziwanî bêra kerdene. Nê rojanê verênan de tora kurdkî û nasnameyê kirdî virazîya. Torêka muhîm a. Tirkîya û teberê welatî ra xeylê ziwanzanî zî tewrê kombîyayîşî bîyî. Pêşnîyazê muhîmî virazîyayî. Tabî binê tore de kirmancê ma zî estbî. Ma wazenê ke binê sîwanê tore de pêşnîyazê ma zî bêrî girewtene.”
Rolê medyaya komelkî
Yilmazî qiseykerdişê xo yê peyênan de seba wayîrvejîyayîşê ziwanî veng kerd û va: “Medyaya sosyal rolêko pîl kay kena. La ez ewro ewnîyena embazê ma, ciwanê ma, roşnvîrê ma bi tirkî nusenî. Mîsal merdimêk wefat keno, îlanan bi tirkî nusnenî. Beno ke ê kesî tirkî nêzanî zî. Ma mesajanê xo tirkî nusenî. Ganî ma pê ziwanê xo kar bikerî, ganî ma bi ziwanê xo sîyaset bikerî û heme cayan de bi ziwanê xo qisey bikerî. Ziwanê ma keyeyê ma yo, ziwanê ma nasnameyê ma yo û ziwanê ma hafizaya neteweyî xo mîyan de hewêneno. Merdim bi kamî ziwanî qisey bikero, bi aye ziwanî fikirêno. Fikir û ziwan pabesteyê yewbînan î.”
Edebîyat, fikir û ziwan pabesteyê yewbînan î
Yilmazî qiseykerdişê xo yê peyênan de wina va: “Şarê ma bi taybetî zî ciwanî ganî ziwanê xo û tarîxê xo bizanî. Eke ma tarîxê xo nêmusî, ma do bêkok bimanî. Merdim tarîxê xo ra ders gêno û ameyoxê xo tayîn keno. Ma zî û ziwanê ma zî yewê ra cêr nîyî. Kompleksêke ma çin o. Xora ganî merdim sewbîna ziwanan zî bizano. La ganî her çî ra ver ma ziwanê xo bizanî û xizmetê ziwanê xo bikerî. Omidê ma esto ke ciwanê ma do wayîrê ziwanê xo bivejîyî. Çimkî ma wayîrê nasname û ziwanê xo nêvejîyî, ma werte de helîyenî. Kulturê ma bavûkalanê ma ra sey mîras ma rê mendo. Ganî ma wayîrê ci bivejîyî.
