Tarîxê kurdan tarîxê serewedaritişî yo. Her ke zulmkar û serdestî şîdet şuxilna, kurdan zî xo pawit. Xoza de her gano ke raştê teda û şîdetî yeno, wayîrê pergalê xopawitişî yo. Ma vajê yew merdim ke hêrişê vera morcele bikero, a zî destê merdimî gaz kena. Na çarçewa de şaro ke binê serdestîye de ciwîyeno, na serdestîye qebûl nêkeno û seba xoserîya xo xover dano. Kurdî zî seba ke serê welatê xo de ameyoxê xo dîyar bikerê, bi seyan serrano têkoşîn kenê.
Badê ke Dewleta Osmanî rijîyaye, serê erdê kurdan de çend netewe-dewletî ronîyayî. Înan ra yew Komara Tirkîya bîye. Tayê kurdan piştî daye na komare û waşt ke wayîrê statuyêkê huqûqî bibê. Labelê serdestî kurdan rê dafike amade kerde û estbîyayîşê kurdan înkar kerd. Bitaybetî Peymana Lozanî de aqlo yewperest peyda bî. Îdarekaranê komare kurdî bêstatu veradayî û polîtîkaya seserre ya qirkere dest pêkerd. Vera nasname, kultur û kamîya şarê kurdî dişmenîya pîle qewimîyaye. Wayîrê netewe-dewlete fikrîyayî ke kurdî teslîmê tirkperestîye benê û estbîyayîşê xo rê îxanet kenê. Ê nêzanê ke kurdî seba azadîya xo çiqas qerardar û xoverdayox ê.
Lepatêke pête
Serranê 1970an de Kurdîstan û Tirkîya de bi serkêşîya PKK’yî têkoşînê tesîrdarî dest pêkerd. Heta o wext kurdan 29 reyî xoverdabî, la nê xoverdayîşî rêxistinkî û sîstematîk nêbîyî. Xoverdayîşo 30. heqdar û rêxistinkî bî. Na rey dewleta tirke çax kerd ke Têgêrayîşê Azadî yê Kurdan israrker û şorişger o. Na çarçewa de 15ê Tebaxa 1984î de bi destê Masum Korkmaz (Agît) û Abdullah Ekîncîyî Eruh û Şemzînan de têkoşînê çekdarî dest pêkerd. Na game gamêka tarîxî û vera kolonyalîzmî “lepatêka pête” bîye.
Ronayoxê kayî
Kolonyal eslê xo de îşxalker o û wazeno ke merdimo cayî ci rê îtaet bikero. Coka kolonyal destûr nêdano ke merdimo cayî rêxistin bibo û wayîrê ruhê xoverdayoxî bibo. Nê konteksî de pedagog û fîlozofo brezîlyayij Paulo Freire nuseno ke kolonyal hertim wazeno merdimo cayî bêveng bibo û mîyanê “behrê bêvengî” de bixeniqîyo. Coka kolonyal, têkoşînê azadîye asteng keno û mezganê bêruhan aferneno. Kuçe, wendegeh, wareyê pêroyî de qaydeyê kolonyalî derbasdar ê. Têgêrayîşê 15ê Tebaxe nê qaydeyî bedilnayî. Êdî kolonyal ronayoxê kayî nîyo. Êdî merdimo cayî ronayox o û kayê serdestî goreyê menfaetê xo kay keno.
