12 Aralık, Perşembe - 2024

Gösterilecek bir içerik yok

Xizir û Hîrê Birayî

Nuştox Turabî Kîşînî xeylêk estanikî arê kerdî û Weşanxaneyê Vateyî de sey kitab weşanayî. Mîyanê nê estanikan ra "Xizir û Hîrê Birayi" çengeyê ma yê edebîyatî de ca girewt.

Ceynikê û merikê benê, hîrê tenî lajê xo benê. Rojê êna ginenê piro mirenê. Lacî xortê nêzevecîyê. Vanê ma şîme Xizirî ra bigêrîme, Xizirî bivênîme û pira miradê xo biwazîme. Miradê ma biko biko Xizir keno. Danê raye şonê vecînê serê gaz û koyan gêrenê, zaf gêrenê, peynîya peyêne de serê koyê de kalê rastê ci êno. Kal vano “Şima çira gêrenê?” Vanê “Hal û melalê ma nîya ro. Ma dima Xizir îme. Wazenîme ke Xizir miradê ma bikero.” Vano “Xizir ez a. Şima dima çi miradîye mi rê vacê.” Birawo pîl vano “Ez mîyan wazena.” Xizir ano çîyê perê o waxtî dano ci vano “Nî perî bere serê raya to de bêlê mal rastê to êno. Pê nî perî a bêla malî ra ju vara biherîne bere. Ti pê cisnê a vara bena wayîrê zaf mîyan.” Birayê wertênî ra perseno vano “ti çi wazena?” Vano “Ez bax û baxçan wazena.” Xizir ano ju qafike keno serê ju dare ra û dano destê birayê wertênî. Vano “Na qafike bigî bere filan ca de tîk bike. Şodir ke ti vaşta ra, ti bena wayîrê bax û baxçan. Her çîyê to hazir o û xizmetkarê to verê baxçê to der ê.”

Birawo qij vano “ez tawa nêwazena, ez ceynikade şithelale wazena.” Xizir vano “Miradê to çetin o, ez to rê ceynika şithelale kotî de bivênî?” Birawo qij vano “Wille miradê mi o wo. Kena bike, nêkena kî Heq tewlê îşê to bo, mi bo kî.” Xizir vano “Bê ma şîme filan ca, şeherî de kênekê est a. Ma şikîyayîme miradê to û aye pîya kenîme.”

Danê raye, şonê şeher. Ûca de ju qûmandanode pîl beno. No qûmandan pîyê kêneke beno. Şertêde ey qûmandanî beno. Vano “Kam ke eskeranê mi mird kero, ez kêna xo dana ey.” Ma vacîme zengîn û tûcarê o wextî non ancenê, wer û werdox ancenê, persan sare birnenê, ga û mozikan dêm danê, se kenê ke esker mird nêbeno. Xizir vano “Na defa kî dora min a. Ez ke mird kerî, kêna xo dana lacê mi?” Qûmandan vano “Hay hay, xora şertê mi o wo.” Xizir ano cêvê xo ra parzûnê veceno, çenga eskicî tey rê. Vano “Mi rê tasê bîyarê, ez ser kerî bidî eskerî.” Pê hûnê, vanê “Ti xêx bîya, se bîyo to rê. Pê na çenga eşkican kam, se mird beno? Peyayê nîyo, didi nîyê. Ordîyê ra.” Xizir vano “Şima ra vana mi rê tasê bîyarê.” Şonê tasê anê. Eşkican keno ser. O wo ke pê çenge beno. O wo ke parzûnê xo keno pir. O wo ke çûwalê xo, tencikê xo, galê xo, o wo ke heqîbê xo dano ver û keno pir, o wo ke qab û qacaxanê xo keno pir, welhasilî destê Xizirî gino piro nêqedîno. Esker beno mird. Qûmandan ano kêneke dano ci. Qûmandan lacekî ra vano “Bê kêna mi megî meşo, îta hetê mi de vinde. Ez endî bîya kal, ti şûna mi de bibe qûmandanê nî eskeran. Heyî û varîyetê mi kî şima rê bo.” Lacek vano “Nê ez gêna şona welatê xo.”

Ceynika xo gêno êno welatê xo. Mabên ra panc û şeş serî derbaz benê, no Xizir vano “Ez rê şorî nê çiraxanê xora wayîr bî. Hela rê nî çi dem der ê, se kenê. Dano raye şono verê kê wayîrê mîyan. Mêrik bîyo zengîn. Çi mîyê xo zênê di varan hîrê varan anê. Bîyo wayîrê heyî û varîyetode henên heddê xo est o hesabê xo çîn o. Zaf bîyo zengîn. Zengînîya xo nêna hesab. Xizir xo nano perîşanîye ra. Dest û rûyê xo pirê kul û rîşan ê. Beno kalode gilêjgin. Dano kewerê wayîrê mîyan ra. Wayîrê mîyan kewer keno ya. Xizir vano “Ez rêbîyode feqîr a, vêşan a, bê emşo mi bigî kê xo. Bî şodir ez xo rê raya xo ra şona.” Wayîrê mîyan vano “Tewo meyman ju nîyo didi nîyê. Ez kamî bigî, kamî nêgî zere. Xo rê raya xo ra şo. Ez gilêjginode zê to nêgêna, kê xo nêkena qilêrin.” Xizir vano “O waxt zê verî.” Raya xo ra şono. Xizir seke nîya vano, a saate ra dime, nêweşîye kûna wertê malê mêrikî û malê mêrikî pêro qir beno şono. Mêrik wertê çend rojan de beno feqîr, beno leylac. Çîyêde xo nêmaneno.

Xizir na defa kî şono hetê o ke qafike da ci şono hetê ey. Şono qayt keno bax û baxçê mêrikî zaf ê. Her mêvo henên tey resto ke pers meke. Xebatkarê xo hayê teyî xebetînê. Xizir şono hetê wayîrê bax û baxçan silam dano ci. Vano “bax û baxçê to zaf ê, Heq handayêde bînî bido to. Ez xo rê rêbîyode feqîr a. Domanê mi vêşan ê, bê di hîrê gilbazî tirî û çend katolan bide mi, ez bêrî kê xo.” Wayîrê bax û baxçan vano “De ju nîyo, dide nîyo, ez bidî kamî nêdî kamî. Destê parsekanê zê to de menda. Xo rê raya xo ra şo. Ez çîyê nêdana to.” Xizir vano “O waxt her çî zê verî” û dano raye şono. Wertê di-hîrê rojan de bax û baxçeyê mêrikî çi est ê pêro bene hişk û ci rê çîyê nêmaneno. Birawo wertên kî zê birayê pîlî rut û repal verê tîce de maneno.

Xizir dano raye şono dewa birayê qicî. Birayê qicî ceynika şithelale waştbî. Mêrik gawantîya dewe keno. Ceynika xo ci kewanîya kê xo yê qickekî ya. Roj be roj gîyan danê û debarê xo vênenê. Şono serê kanîyê dewe de vindeno. Rêna henî kulin û rîşin o, gilêjge hetê de şona. Lerzeno, nêweş o. Ceynî û kênekê ke ênê serê kanî pê leq û teqan kenê. Kes nêvano “Bê ma şîme kêyan.” Ceynika gawanî êna serê kanî, qayt kena ke kênekî û vêyvikî pê kalî leqî kenê, vana “Qarşê ci mebê, gunek o. Şima ci ra vanê çi. O be xo hanîk o, halê xo der o.” Vana “Kalo ti kam a, şona kotî?” Kal ceynîya gawanî ra kî vano “Wile ez tewer ra menda. Nêzana ke şorî kotî. Kalode zê mi kulin û rîşinî kam keno meyman?” Ceynîka gawanî vana “Bê ma şîme kê ma. Ez sare û çiman ser to kena meyman.” Tabî nêzana Xizir o. Kalî gêna şona kê xo. Kê xo kî hênî kêyode girs o hewl nîyo. Henî di çimê çewt û mewtê. Ju kî lacê xo beno. Mîyanê hêlanoke der o. Hîna çewresê xo temam nêkerdo. Rê-rê berbeno, rê-rê kî vindeno. Ceynike vana “Kalo de ti kê de ronîşe. Mêrikê mi gawan o. Şano dawarî ano. Ez verba ci şorî, hebê ci rê ardim bikerî.” Kal vano “Temam.” Ceynike dana raye verba mêrdê xo şona. Ma vacîme her roje hezar game şona. Na defa di hezarî game verba mêrdê xo şona. Mêrik vano “Ceynikê xêr o ti caran handê nîyamêne. Se bîyo, to de çîyê est o.” Ceynike vana “Eya mi xetayê kerda, mi bê riza to kalode nîyanên girot zere. Heqa xo mi ro helal bike. Veng xêrê ma ra meke.” Mêrik vano “soz bo, ez veng ta nêfîna. To zaf rind kerdo, ez bîyêne, mi kî girotêne zere.” Mêrik êno şan de o kî şono destanê kalî paçî keno. Pîya non û awa xo wenê. Lacekê xo hewn der o. Xoş bêş derken, waxtê rakewtene êno. Ceynike şona kûna ra.

Mêrik kalî ra vano “Qusir de qayt meke, ez wazena to ra çîyê pers bikerî.” Kal vano “Pers ke.” Mêrik vano “Dest û rûyê to, laşê to pêro kul û rîş ê, ma çarê xo çîn o ti nîya gêrena?” Kal vano “Gerê mangê terba golikêde xo sare birîyo û gonîya xo bibo laşê mi ra. Ancax o wext ez bena weş. Wako bîn çarê xo çîn o. Manga û golike kî dam danê kalêde zê mi?” Mêrik vano “Ju manga mi terba golika xo est a, bê ez dana to. Ma sare bibirnîme û bikerîme kul û rîşanê to ra. Ma dinya dêm dîya.” Kal vano “Ti gawanode feqîr a. Xora ju manga û golika to est a. Ma înan kî sare bibirnîme, ti û ceynika xo terba pitê xo geste ver mirenê.” Mêrik vano “Eya henî yo, zê to wo. Çîyêde ma nêmaneno. Wa bo kes geste ver nêmerdo. Ma rê kî Heq kewerêde bînî keno ya. Ma qaytê çarê sarê xo kenîme. Ez zere û can ra dana to.” Anê manga û golike sare birnenê, gonî kenê canê kalî ra. Laşê kalî cade beno weş. Gilêjge û milejga xo birîna. Kal şûna xo de maneno. Mêrik şono hetê ceynika xo de kûno ra.

Ceynike destê şodirî vezena ra û vana “Ez şorî manga bidoşî.” Mêrik vano “Ceynikî mi kî xetayê kerda, mi ef bike.” Vana “To se kerdo?” Mêrik vano “Wille hal hawal nîya bî. Mi manga û golike sare birnayî, gonîya înan kerde kulanê kalî ra.” Ceynike vana “Ez tawayî nêvana, o ke to sare birnayî, to venga mi dêne, mi kî dest bikerdêne sarê înan ra. Mi î be rindekîye raye kerdêne, xêrê mi kî cikewtêne.” Vezenê ra, vanê ma şîme cendekanê manga û golika xo berz bikerîme. Beme cayê de wedarîme. Şonê ke manga terba golika xo hanik ê cayê xo der ê û kêfê xo şûne der o. Kûnê şike-şike. Ênê qayt kenê ke kal kî şîyo. Endî zanê ke Xizir o. Nat qayt kenê, dot qayt kenê Xizir çin o. Debarê ceynike û mêrikî a roje ra dime zaf beno weş. Feqîrîye ra kî reyînê ra. Tewa lacan, kênan û tornanê xo emrê dergî û rindî vîyarnenê ra.

Xizir û Hîrê Birayî

Nuştox Turabî Kîşînî xeylêk estanikî arê kerdî û Weşanxaneyê Vateyî de sey kitab weşanayî. Mîyanê nê estanikan ra "Xizir û Hîrê Birayi" çengeyê ma yê edebîyatî de ca girewt.

Ceynikê û merikê benê, hîrê tenî lajê xo benê. Rojê êna ginenê piro mirenê. Lacî xortê nêzevecîyê. Vanê ma şîme Xizirî ra bigêrîme, Xizirî bivênîme û pira miradê xo biwazîme. Miradê ma biko biko Xizir keno. Danê raye şonê vecînê serê gaz û koyan gêrenê, zaf gêrenê, peynîya peyêne de serê koyê de kalê rastê ci êno. Kal vano “Şima çira gêrenê?” Vanê “Hal û melalê ma nîya ro. Ma dima Xizir îme. Wazenîme ke Xizir miradê ma bikero.” Vano “Xizir ez a. Şima dima çi miradîye mi rê vacê.” Birawo pîl vano “Ez mîyan wazena.” Xizir ano çîyê perê o waxtî dano ci vano “Nî perî bere serê raya to de bêlê mal rastê to êno. Pê nî perî a bêla malî ra ju vara biherîne bere. Ti pê cisnê a vara bena wayîrê zaf mîyan.” Birayê wertênî ra perseno vano “ti çi wazena?” Vano “Ez bax û baxçan wazena.” Xizir ano ju qafike keno serê ju dare ra û dano destê birayê wertênî. Vano “Na qafike bigî bere filan ca de tîk bike. Şodir ke ti vaşta ra, ti bena wayîrê bax û baxçan. Her çîyê to hazir o û xizmetkarê to verê baxçê to der ê.”

Birawo qij vano “ez tawa nêwazena, ez ceynikade şithelale wazena.” Xizir vano “Miradê to çetin o, ez to rê ceynika şithelale kotî de bivênî?” Birawo qij vano “Wille miradê mi o wo. Kena bike, nêkena kî Heq tewlê îşê to bo, mi bo kî.” Xizir vano “Bê ma şîme filan ca, şeherî de kênekê est a. Ma şikîyayîme miradê to û aye pîya kenîme.”

Danê raye, şonê şeher. Ûca de ju qûmandanode pîl beno. No qûmandan pîyê kêneke beno. Şertêde ey qûmandanî beno. Vano “Kam ke eskeranê mi mird kero, ez kêna xo dana ey.” Ma vacîme zengîn û tûcarê o wextî non ancenê, wer û werdox ancenê, persan sare birnenê, ga û mozikan dêm danê, se kenê ke esker mird nêbeno. Xizir vano “Na defa kî dora min a. Ez ke mird kerî, kêna xo dana lacê mi?” Qûmandan vano “Hay hay, xora şertê mi o wo.” Xizir ano cêvê xo ra parzûnê veceno, çenga eskicî tey rê. Vano “Mi rê tasê bîyarê, ez ser kerî bidî eskerî.” Pê hûnê, vanê “Ti xêx bîya, se bîyo to rê. Pê na çenga eşkican kam, se mird beno? Peyayê nîyo, didi nîyê. Ordîyê ra.” Xizir vano “Şima ra vana mi rê tasê bîyarê.” Şonê tasê anê. Eşkican keno ser. O wo ke pê çenge beno. O wo ke parzûnê xo keno pir. O wo ke çûwalê xo, tencikê xo, galê xo, o wo ke heqîbê xo dano ver û keno pir, o wo ke qab û qacaxanê xo keno pir, welhasilî destê Xizirî gino piro nêqedîno. Esker beno mird. Qûmandan ano kêneke dano ci. Qûmandan lacekî ra vano “Bê kêna mi megî meşo, îta hetê mi de vinde. Ez endî bîya kal, ti şûna mi de bibe qûmandanê nî eskeran. Heyî û varîyetê mi kî şima rê bo.” Lacek vano “Nê ez gêna şona welatê xo.”

Ceynika xo gêno êno welatê xo. Mabên ra panc û şeş serî derbaz benê, no Xizir vano “Ez rê şorî nê çiraxanê xora wayîr bî. Hela rê nî çi dem der ê, se kenê. Dano raye şono verê kê wayîrê mîyan. Mêrik bîyo zengîn. Çi mîyê xo zênê di varan hîrê varan anê. Bîyo wayîrê heyî û varîyetode henên heddê xo est o hesabê xo çîn o. Zaf bîyo zengîn. Zengînîya xo nêna hesab. Xizir xo nano perîşanîye ra. Dest û rûyê xo pirê kul û rîşan ê. Beno kalode gilêjgin. Dano kewerê wayîrê mîyan ra. Wayîrê mîyan kewer keno ya. Xizir vano “Ez rêbîyode feqîr a, vêşan a, bê emşo mi bigî kê xo. Bî şodir ez xo rê raya xo ra şona.” Wayîrê mîyan vano “Tewo meyman ju nîyo didi nîyê. Ez kamî bigî, kamî nêgî zere. Xo rê raya xo ra şo. Ez gilêjginode zê to nêgêna, kê xo nêkena qilêrin.” Xizir vano “O waxt zê verî.” Raya xo ra şono. Xizir seke nîya vano, a saate ra dime, nêweşîye kûna wertê malê mêrikî û malê mêrikî pêro qir beno şono. Mêrik wertê çend rojan de beno feqîr, beno leylac. Çîyêde xo nêmaneno.

Xizir na defa kî şono hetê o ke qafike da ci şono hetê ey. Şono qayt keno bax û baxçê mêrikî zaf ê. Her mêvo henên tey resto ke pers meke. Xebatkarê xo hayê teyî xebetînê. Xizir şono hetê wayîrê bax û baxçan silam dano ci. Vano “bax û baxçê to zaf ê, Heq handayêde bînî bido to. Ez xo rê rêbîyode feqîr a. Domanê mi vêşan ê, bê di hîrê gilbazî tirî û çend katolan bide mi, ez bêrî kê xo.” Wayîrê bax û baxçan vano “De ju nîyo, dide nîyo, ez bidî kamî nêdî kamî. Destê parsekanê zê to de menda. Xo rê raya xo ra şo. Ez çîyê nêdana to.” Xizir vano “O waxt her çî zê verî” û dano raye şono. Wertê di-hîrê rojan de bax û baxçeyê mêrikî çi est ê pêro bene hişk û ci rê çîyê nêmaneno. Birawo wertên kî zê birayê pîlî rut û repal verê tîce de maneno.

Xizir dano raye şono dewa birayê qicî. Birayê qicî ceynika şithelale waştbî. Mêrik gawantîya dewe keno. Ceynika xo ci kewanîya kê xo yê qickekî ya. Roj be roj gîyan danê û debarê xo vênenê. Şono serê kanîyê dewe de vindeno. Rêna henî kulin û rîşin o, gilêjge hetê de şona. Lerzeno, nêweş o. Ceynî û kênekê ke ênê serê kanî pê leq û teqan kenê. Kes nêvano “Bê ma şîme kêyan.” Ceynika gawanî êna serê kanî, qayt kena ke kênekî û vêyvikî pê kalî leqî kenê, vana “Qarşê ci mebê, gunek o. Şima ci ra vanê çi. O be xo hanîk o, halê xo der o.” Vana “Kalo ti kam a, şona kotî?” Kal ceynîya gawanî ra kî vano “Wile ez tewer ra menda. Nêzana ke şorî kotî. Kalode zê mi kulin û rîşinî kam keno meyman?” Ceynîka gawanî vana “Bê ma şîme kê ma. Ez sare û çiman ser to kena meyman.” Tabî nêzana Xizir o. Kalî gêna şona kê xo. Kê xo kî hênî kêyode girs o hewl nîyo. Henî di çimê çewt û mewtê. Ju kî lacê xo beno. Mîyanê hêlanoke der o. Hîna çewresê xo temam nêkerdo. Rê-rê berbeno, rê-rê kî vindeno. Ceynike vana “Kalo de ti kê de ronîşe. Mêrikê mi gawan o. Şano dawarî ano. Ez verba ci şorî, hebê ci rê ardim bikerî.” Kal vano “Temam.” Ceynike dana raye verba mêrdê xo şona. Ma vacîme her roje hezar game şona. Na defa di hezarî game verba mêrdê xo şona. Mêrik vano “Ceynikê xêr o ti caran handê nîyamêne. Se bîyo, to de çîyê est o.” Ceynike vana “Eya mi xetayê kerda, mi bê riza to kalode nîyanên girot zere. Heqa xo mi ro helal bike. Veng xêrê ma ra meke.” Mêrik vano “soz bo, ez veng ta nêfîna. To zaf rind kerdo, ez bîyêne, mi kî girotêne zere.” Mêrik êno şan de o kî şono destanê kalî paçî keno. Pîya non û awa xo wenê. Lacekê xo hewn der o. Xoş bêş derken, waxtê rakewtene êno. Ceynike şona kûna ra.

Mêrik kalî ra vano “Qusir de qayt meke, ez wazena to ra çîyê pers bikerî.” Kal vano “Pers ke.” Mêrik vano “Dest û rûyê to, laşê to pêro kul û rîş ê, ma çarê xo çîn o ti nîya gêrena?” Kal vano “Gerê mangê terba golikêde xo sare birîyo û gonîya xo bibo laşê mi ra. Ancax o wext ez bena weş. Wako bîn çarê xo çîn o. Manga û golike kî dam danê kalêde zê mi?” Mêrik vano “Ju manga mi terba golika xo est a, bê ez dana to. Ma sare bibirnîme û bikerîme kul û rîşanê to ra. Ma dinya dêm dîya.” Kal vano “Ti gawanode feqîr a. Xora ju manga û golika to est a. Ma înan kî sare bibirnîme, ti û ceynika xo terba pitê xo geste ver mirenê.” Mêrik vano “Eya henî yo, zê to wo. Çîyêde ma nêmaneno. Wa bo kes geste ver nêmerdo. Ma rê kî Heq kewerêde bînî keno ya. Ma qaytê çarê sarê xo kenîme. Ez zere û can ra dana to.” Anê manga û golike sare birnenê, gonî kenê canê kalî ra. Laşê kalî cade beno weş. Gilêjge û milejga xo birîna. Kal şûna xo de maneno. Mêrik şono hetê ceynika xo de kûno ra.

Ceynike destê şodirî vezena ra û vana “Ez şorî manga bidoşî.” Mêrik vano “Ceynikî mi kî xetayê kerda, mi ef bike.” Vana “To se kerdo?” Mêrik vano “Wille hal hawal nîya bî. Mi manga û golike sare birnayî, gonîya înan kerde kulanê kalî ra.” Ceynike vana “Ez tawayî nêvana, o ke to sare birnayî, to venga mi dêne, mi kî dest bikerdêne sarê înan ra. Mi î be rindekîye raye kerdêne, xêrê mi kî cikewtêne.” Vezenê ra, vanê ma şîme cendekanê manga û golika xo berz bikerîme. Beme cayê de wedarîme. Şonê ke manga terba golika xo hanik ê cayê xo der ê û kêfê xo şûne der o. Kûnê şike-şike. Ênê qayt kenê ke kal kî şîyo. Endî zanê ke Xizir o. Nat qayt kenê, dot qayt kenê Xizir çin o. Debarê ceynike û mêrikî a roje ra dime zaf beno weş. Feqîrîye ra kî reyînê ra. Tewa lacan, kênan û tornanê xo emrê dergî û rindî vîyarnenê ra.