Îdareyê Putînî mîyanê hukmatanê Erdogan û Esadî de mabênkarîye keno. Wina fikrîyeno ke armancê pêvînayîşan Rojawan o. Waştişê Erdoganî yo sereke îşxalkerdişê Rojawanî yo.

Rejîmê Erdoganî destpêkê Şerê Sûrîye yê Zerreyî ra nat dormeyê Rojawanî de çerixîyeno. Wazeno ke herêma otonome bigêro binê bandora xo. Rejîmî seba nê armancî her metod şuxilna. Çekî dayî DAÎŞ û cergê bînî fînanse kerdî. Heta sûcê hukmatî serra 2014î de eşkera bîbî. Şaristananê Hatay û Adana de tayê tiranê ke pabesteyê MÎTî bîyî de çekî dîyayî. Birastî serê çekan de dermanê tibbî estbî. Yanî MÎTî nê çekî nimitî. Goreyê talîmatê dozgeran polîsî tirî vindarnayî. Labelê walîtîyanê di bajaran proseso edlî asteng kerd. Hukmatê Erdoganî vat ke çekê ke pê tiran şinê, “efsûnê dewlete” yê.

Zurê hukmatê tirkî

Derheqê tiranê MÎTî de hetê hukmatî ra eşkerayîyê cîyayî û binakokî ameyî kerdene. Mîsal Wezîrê Karanê Zerreyî Efkan Alayî îfade kerd ke nê tirî şinê tirkmenan. Badê cû Erdoganî eşkera kerd ke tiran de seba tirkmenanê Bayir-Bucakî betanîya û derman şîyêne. Ey îdîa kerd ke dozgeranê Fethullah Gulenî nê tirî vindarnayî û xebatkarê MÎTî pincir kerdî. Oxina ke tiran de têna betanîya û derman çinbî, çekî zî estbî. Yanî Erdoganî vernîya çimanê şarî de zurî kerdî. Serra 2015î de Serekwezîr Ahmet Davutoglu zî wayîrê na zure vejîya. Labelê lajê Alparslan Turkeşî Tugrul Turkeşî dîyar kerd ke nê çekî nêşîyî ver bi tirkmenan. Ê tirî vera Rojawanî erşawîyayî DAÎŞ.

Efrîn, Girê Sipî, Serêkanîye

Gefanê rejîmê Erdoganî badê cû dewam kerd. Hetêk ra cergan rê hetkarîye kerde, hetekê bînî ra bajarî îşxal kerdî. Serra 2018î de Efrîn ame îşxalkerdene. Dima ra 2019 de Girê Sipî û Serêkanîye de heramîye qewimîyaye. Nê hêrişan de hêzanê mîyanneteweyîyan destûr dabî artêşa tirke. Mîsal Rûsya ke Efrîn de asteng bikerdêne, hêrişê Tirkîya serkewte nêbîyêne. Oncîna îdareyê Donald Trumpî Girê Sipî û Serêkanîye de rayîrê Erdoganî akerd. Înan ê ke xo sey birak/birake vînayêne, Rojawanî rê îxanet kerd.

Herêma biasayîş

Polîtîkaya îşxalkere ya dewleta tirke her tim dewam kerd. Konsepto bîn ê Erdoganî awankerdişê herêma biasayîş bî. Bi nê planê xo waşt ke erdê Rojawanî îşxal bikero. Hema zî no plan rojdem de yo. Hukmato tirk hem Rûsya hem zî qewetanê bînan rê ferz keno ke ci rê destûr bêro dayene.

Hêrişo hewayî

Serra 2022î de vera Rojawanî dişmenîya Erdoganî qet mabên nêda. Oncîna rey Rûsya de rey welatanê Ewropa de dîplomasî kerd. Seba hêrişî amadekarîye kerde. Netîce de aşma teşrîna peyêna 2022î de şaristananê Rojawanî dayî bombayan ver. Ame zanayene ke îdareyê Putînî seba hêrişê hewayî destûr dabî. Teyarayanê tirkan şar qir kerd û xeylê cayanê cabîyayîşî rê zîyan da.

Rûsya Erdoganî zerreweş kena

Dima ra artêşa tirke waşt dest pê hêrişê bejî bikero. Seba ke kurdan bikişo, her hêzî de têkilîye viraşte. Bitaybetî welatê Ewropa û Amerîka vera qerarê Erdoganî vejîyayî. Rûsya pê Îdareyê Xoserî yê Rojawanî pêvînayîşî kerdî û waşt ke Qewetê Sûrîye yê Demokratîkî Til Rifat, Minbic û Kobanê ra vejîyê. Yanî Rûsya waşt hukmatê Erdoganî zerreweş bikero. Tebîî Îdareyê Xoserî no waştiş qebul nêkerd.

‘Prosesê normalbîyayîşî’

Dewleta tirke qayît kerd ke hêrişo bejî nêno caardene, dest pê planê bînî kerd. Mabênkarîya Rûsya reyde hukmatê Şamî de pêvînayîşî qewimîyayî. Serfermandarê pêroyî yê Rûsya, Sûrîye û Tirkîya 28ê kanûna 2022î de Moskova de ameyî têhet. Nameyê nê prosesî bî “prosesê normalbîyayîşî.” Dima 5ê çeleyê 2023î de mabênê Erdogan û Putînî de pêvînayîşê telefonî virazîya. Erdoganî pare kerd ke o eşkeno pê Esadî bêro têhet. Labelê hukmatê Şamî vano ke heta ke artêşa tirke cayê ke îşxal kerdî ra apey nêvejîyena û cergan rê hetkarîye nêkena, normalbîyayîş mumkun nîyo.

Doça kutikî nêvurîyena

Yeno zanayene ke nika şaristanê sey Cerablus, Azaz, Şehba, Bab, Girê Sipî, Serêkanî, Efrîn binê îşxalê Tirkîya de yê. Yew zî Idlib bi destê cerganê ke hukmatê Erdoganî ra hetkarîye gênê yeno kontrolkerdene. îdareyê Erdoganî hetêk ra îfade keno ke o yewîya erdê Sûrîye rê rûmet dano, hetêkê bînî ra nê şaristanan ra nêvejîyeno. Eksê ci uca de polîtîkaya tirkperestîye rayra beno. Zaf cayan de fotografanê xo dano daliqnayene. Wina aseno ke artêşa tirke qet nêwazena nê bajaran ra fek vera bida. Çend rojan verî bire dîyaye ke demê ameyoxî de Îran zî  do tewrê pêvînayîşan bibo. Nê pêvînayîşan de armancê rejîmê Erdoganî dîyar o. O her tim planê hêrişê vera Rojawanî keno. Qesayêke esta, vanê ke “kutikî kamcî het açarnena/açarnenî biaçarne, cayê boça ci nêvurîyeno.”