Seke şorişgero bolşevîk Vladîmîr Lenîn nuseno şer rayîrhevalê “kapîtalîzmî”  yo. Yanî dinya de çiqas ke serdestîya sermayeyî dewam kena, hende zî şerî qewimîyenê. Çike seba sermayedaran şer bazarêko newî û qîymetêko newî yo. Sinifa sermayeyî her tim planê girdbîyayîşî kena. Coka hewcedarê şer û pêkewtişan a. Şerê Ukrayna û Rûsya zî netîceya planê sinifa ke wayîrê milkî ya.

Hetê Rûsya de bêşik serdestîya olîgarkan est a. Polîtîkaya zerreyî û teberî bi destê înan yena dîyarkerdene. Serekê olîgarkan bêguman Vladîmîr Putîn o. Partîya Putînî “Partîya Rûsyaya Yewbîyaye” esasî partîya olîgarkan a. Goreyê planê înan têgêrena. 24ê sibata 2022yî de zî şerî bi waştişê olîgarkan dest pêkerd. Kremlîn, Wezaretê Pawitişî û Serekerkanîya Pêroyî fikrîya ke 3 rojan de îdareyê Kîevî do bikewo. Labelê hesabê ke keyeyî de virazîyayî bazar de pûç vejîyayî. Tarîx de na çarçewa de tayê nimûneyî est ê. Ma vajê Şerê Dinya yê I. ra verî Serekerkano Pêroyî yê Almanya Alfred Schlîeffenî planêko leşkerî kerdbî. Goreyê nê planî eke Şerê Dinya dest pê bikero, Almanya do 40 rojan de pêro Fransa îşxal bikero. Dima ra Şerê Dinya yê I. dest pêkerd, la Planê Schlîeffenî binkewt. Xo ra bixo zî şerî ra ver serra 1913yî de merdbî. Peynîya şerî de Almanya binkewte, serra 1919î de Fransa, Îngilîstan û Amerîka reyde Peymana Versaillesî îmze kerde. Bi na peymane herêma Alsace-Lorraîna ke 40 serrî verî hetê Almanya ra amebî îşxalkerdene dîyaye Fransa. Putîn û olîgarkê ci zî nika na rewşe de yê. Şer hema dewam keno û Ukrayna bi asanîye teslîm nêbena.

Olîgarkî û şer

Birastî serra 2014î ra nata mabênê Rûsya û Ukrayna de şer est o. Nê serran de çend olîgarkan mal û milkê xo zêdîna. Mîsal olîgark Aleksey Mordaşov fuzeyan peyda keno. Yewna olîgark Vladîmîr Potanîn seba berardişê teyareyanê şerî û çekan metal peyda keno. Olîgarko bîn Leonîd Mîkhelson seba madeyê teqebarî û cebîlxaneyî madeyê kîmyewî amade keno. Tebîî nê olîgarkî seba xêrê xo nê xizmetî nêkenê. Îdareyê Putînî înan fînanse keno. Bi taybetî hêrişê 24ê sibate ra dima herêma îşxalkerdîye de olîgarko bîn Aleksey Repîk xeylê “şinasnaye” yo. Repîkî Gulane 2022 de şîrketêko bi nameyê “R-Stroy” rona. Nê şîrketî baxuxus binawanîya Marîupolî newe ra viraşte. Marîupol verê cû destê Ukrayna de bî û bi taybetî olîgarko ukraynayij Rînat Ahmetovî Marîupol de “sermayegozarîye” kerdbî. Nika herinda ey Aleksey Repîk rantê şaristanî dano arê. No olîgark biney sosret o. Çike Repîk bi Amerîka wayîrê têkilîyan o. Rixmo ke rejîmê Kremlînî îdîa keno ke o hemverê NATOyî xover dano, têkilîyê Repîk û çend olîgarkan xeylê nîqaş afernenê.

Şîrketê çeke yê Rojawanî

Senî ke olîgarkê rûsî şerê Rûsya û Ukrayna fît kenê û ci ra feydedar benê, olîgarkê welatanê Rojawanî zî nîya têgêrenê. Hukmatê Zelenskîyî xoser nîyo û xizmetê sinifa sermayedaranê Rojawanî keno. No hukmat sey kermî roqilayanê Rojawanî de ciwîyeno. Baronê Rojawanî ferman danê, Zelenskîy û artêşa Ukrayna ana ca. Nika merdim ewneno ke destê Ukrayna de xeylêk çekê Rojawanî est ê. Mîsal HIMARS, ATAMCS, tankê Abramsî, Challenger 2, tankê Leopardî yenê şuxilnayene. Nê rojan artêşa Ukrayna herêma Kurskî de baxusus tankanê Challenger 2yan gurênena. Demê nêzdî de wina aseno ke F-16yî zî bi destê Amerîka do bêrê şirawitene. Îdareyê Zelenskîyî fekafek 100 F-16yî sparîş kerdî. Şîrketê ke nê çekan ber anê, bêşik şerê Rûsya û Ukrayna ra rantêkê girdî gênê. Coka ê zî wazenê ke wa no şer dewam bikero. Ma vajê HIMARS, F-16 û ATAMCS hetê Lookheed Martînî yenê berardene. Nê şîrketê amerîkayijî heta nika hîna zêde kare kerde. Reyna şîrketê almanan Rheînmetall zî polîtîkaya Ukrayna ya leşkerî ser o xeylê tesîrdar o. Ma vajê tankê Leopard 2yî bi destê Rheînmetallî yenê peydakerdene. Şîrketo bîn o ke şerî ra kare keno Îngilîstan de yo. BAE Systems Land & Armaments tankanê Challenger 2yan berhem ano û nê tankî dinya de wayîrê zirxê tewr pêtî yê.

Musabeqaya boksî

Çi heyf ke çarenûsê şarî pabesteyê kara olîgarkan û şîrketanê çekan o. Mîyanê nê dînamîkan de pêkewtişî dewam kenê. Tewr peyên herêma Kurskî de lej dewam keno. Mîyanê wirdî hetan de “musabeqaya boksî” est a. Ma biewnê kam do kamî “nakavt (knockout)” bikero. Bêguman hêrişê Ukrayna yo vera Kurskî Rûsya de “şok” aferna. Çike rûsan no hêriş qet nêpawitêne. Tewr zîyade Moskova de pozîsyonê Serekerkanê Pêroyî yê Rûsya Valerîy Gerasîmovî yeno nîqaşkerdene. Rayaumûmîya Rûsya fikrîyeno ke Gerasîmovî vera hêrişê Ukrayna tedbîr nêgirewt, qet eleqedar nêbî û Kremlîn hişyar nêkerd. Nika çapemenîya Rûsya de vajîyeno ke badê pêkewtişan de vera Gerasîmovî zî operasyonêk do dest pêbikero. Çiqas ke raverşîyayîşê Ukrayna dewam keno, hende wareyê îdareyê Rûsya de krîz zêdîyeno. Rixmê her çî şarê herême aştîye pawenê. Seke Yaşar Kemal vano “Eke koyî, merdimî û merg rincan bîyê, şîîra tewr rindeke aştî ya.”