Dewletî mecbûrê şarî kêfweş bikerê. Dewletî û di mîyanê dewletan de zî hikumetî mecbûrê şarî kêfweş bikerê. Hikumet destê kamî de beno wa bibo, şaredarî destê kamî de bena wa biba, walîtî, qeymeqamî, muxtarî, ferq nêkeno… Mecbûrîyetê ke ê şarê xwu kêfweş bikerê. Ene heme welatanê raverşîyayan de rêgeza yewîne ya. La Tirkîya de?
Mesela Tirkîya de, bajarê ke mîyanê sînoranê Tirkîya de yê, mîyanê enî bajaran de rewşa merdiman senîn a? Bêrê ma bawnê di bajaran ra.
Verî ma bawnê Amedî ra. Merdimê ke bi heqdestê normalî bixebetîyo 5-6 hezarî lîra pere gêno. Ew go beşko bi enî 5-6 hezarî lîra pereyan jiyaney xwu dewam bikero?
Ma bi nimûneyan bawnê mesela ra
Amed de, hetê Hizûrevlerî de kîrayê keyeyan dewrê 3 hezarî TL’yê. Seyrantepe Tokî de 3500 û corêrî yê. Bi kîrayê keyeyî nîmeyê meaşî şî… Xura cayê zey Dîclekentî de kîrayî çiqayê, ma qalî daxî nêkenî…
Wesarê emsarî de kîloyê peynîrê başî dewrê 60-70 TL bî, la hema serre temam nêbîya eynî peynîr kîloyê cê 125-130 TL yo. Di qatî bîyo zêde. La meaşê joy nêbî zêde. Çîyê bînî zî bi eno awa yê.
Nimûneyê diyîne Stenbol ra yo
Par enî çaxî dikanê mehla de hakêke dewrê 0,75 – 1 TL bî. Enka eynî dikanî de eynî hakî bi 3 TL yenê rotişî. Hebê nanê wişkî Stenbol de binê 2 TL ra bî, enka eynî nan bi 5 TL yeno rotiş.
Kîrayê keyeyan par Stenbol de pirsgirêk nêbî. Normal halê xwu de bî, enka qezayanê zey Esenler, Zeytînbûrnû de keyeyê tewr xirabî, ê qatanê cêrînan 4-5 hezarî ra kemêrî kîra çinî ya. Û helbet cayê pîçeke başî tewr zêde yê. Qezayanê zey Kadikoy, Bakirkoy, Beşîktaşî de zî endêke vayê ke xwu ra hewce nêkeno ma qalî bikerê.
Temamê Tirkîya de par lîtreyê mazotî dewrê 6-7 TL bî. Enka temamê bajaran de dewrê 24-26 TL yo. Yanê 4 qatî bîyo zêde. Meaş endêke bîyo zêde? Nê…
Bi kilmî ma vacê, meaşê merdimêke qeybî jiyaney keyeyê cê bes nîyo. Yanî gere keye de di tenî (pîreke û mêrde) bixebetîyê, yan zî perîşanî go dewam bikero. Ha, di tenî bixebetîyê zî feyde nêdano, reyna zî ser bi ser go bieşkê îdareyê xo bikerê.
Ma agêrî sere û persê xwu bikerê: Bi enî awayî go merdimî senî kêfweş bibî? Go keyeyan ra senî vengê huyayîşî, kêf û şahî bêro?
Keyeyo ke nêşko debara xwu bikero, go senî hizûr tede bibo? Keye de hizûr çinê bo go welat de senî hizûr bibo?
Erê, dewletî mecbûr ê şarê xwu kêfweş bikerê, hizûr bîyarê mîyanê welatê xwu. La eke nêşkê enîyan biyarê ca?
Ma tena hetê aborî ra çende nimûneyî dayî, xwu ra hetê edalet û hiqûqî, sîyaset, yewbîyîne ra zî hewce nêkeno ma qalî bikerê. Di seserra 21’inan de rewşa Tirkîya anekîya.
