Dîroka kurdan de roja 15ê Gulane zaf muhîm a. Muhîmîya na roje zî, bi reya ewile ziwanê kurdkî de yanî zaravayanê kurdkî de yew kovare weşan bena. Seba ke kurdkî lehçeyê latînî ra bivirazîyo verê cû tayê nîqaşî qewimîyayî. Mîsal serra 1913yî de na babete ameye nîqaşkerdiş. O wext Cemîyetê Hêvîya Taleban kovarêke weşanaye. Roşnvîranê kurdan zî babeta latînkî û erebkî xo mîyan de nîqaş kerde. Labelê o wext seba ke rewşa îslamî hîna zaf muhîm bîye, na rey zî alfabeya erebkî ra fek veranêda. Hînê badê serewedaritişê Şêx Seîdî ra pey Celadet Bedirxan ravêreno Sûrîye û mîyanê roşnvîranê kurdan de hînê qerarê alfabeya latînî gêrîya.
15ê gulana 1932yî de kovara Hawarî vejîyaye. Kovara Hawarî reyde alfabeya kurdî ameye wareardene. Çekuyê bi karakteranê latînî ameyî şixulnayene. Kovara Hawarî heta hûmara 23. hem latînkî hem zî ziwanê erebkî de weşan bîye. Hûmara 24. ra pey bi alfabeya latînî weşan bî. Rojeva ewroyine de bi karakterê latînkî alfabeya kurdkî de reya verêne kovara Hawarî ameye şixulnayîş. Kovara Hawarî zafî kurmancî, soranî tayê hûmarayan de zî kirdkî weşan kerd.
Kovara Hawarî hem standartîya ziwanê kurdî viraştbî hem zî ziwanê kurdî de qadroyê xo hedre kerdbî. Nê qadroyî eynî fonksîyonê yew dibistane vînayêne. Qadroyê Hawarî de Celadet Bedirxan, birayê ey Kamuran Bedirxan, Osman Sebrî, Nureddîn Zaza, Cegerwxîn û Qedrî Canî nuşteyê nuştê. Kovara Hawarî bi pêroyî 57 hûmarî weşanîyaye. Hawarî serra 1943yî de peynîya weşanê xo arde. Hînê badê zî 1942 de Şam de kovara Ronahî weşan bîye.
Sazî û dezgehanê kurdan zî serra 2006î de 15ê Gulane sey Roja Roşanê Kurdkî îlan kerde. O wext ra heyana ewro zî Roja Roşanê Kurdkî yena pîrozkerdiş. Na roje sazîyanê kurdan seba balantişê ziwanê dayike zaf çalakî û panelî viraştê. No sebeb ra zî her serre ziwan tikêyna aver şîyeno. Emser zî sazî û dezgehê kurdan seba na roje panel û çalakîyan virazenê. Serranê peyênan de faşîzmê AKPyî xeylêk sazî û dezgeyê kurdan padayî. Rixmê padayîşê komelan ganî kurdan zî alternatîfê xo bivîraştêne û heme cayî bikerdêne cayê perwerdeyê ziwanê kurdkî. La çi heyfo ke heyana ewro verê asîmîlasyon, helênayîş û oto-asîmîlasyonî hema zî nêgiroto. Rewşa ewroyêne de asîmîlasyon û oto-asîmîlasyon ana aseno ke yew problemo gird o. Heyana ewro zî bingehê ziwanê kurdkî nêameyo ronayîş. Hîris serrî yo ke cografyaya Kurdistanî de şer dewam keno. Nê warî de şarê kurdî ancax bi Tevgerê Azadîya Kurdan heme çîyê xo şinasnayî. Kesayet, kurdîye, ziwan, kultur û sîyasetê xo heme têrey de bander bî. La mixabin no şinasnayîş zî yew rewşa dejayîşî reyde bî. Na rewşa dejayîşî hema zî dewam kena. Nê warî de muhîmîya ziwanî sero vatişê yew fîlozofî est o, vano ke “Eke mi îdareyê yew dewlete bigirotêne binê destê xo, mi reya verêne ziwanê înan seba bedilnayîşî girotêne verê çiman.” Eke ziwan de qusir est o, merdim bi çekuyan fikrê xo nêeşkeno îfade bikero. Eke nê warî de merdim fikrê xo weş îfade nêkero, wezîfe û xizmetê xo zî nêeşkeno bikero.
