Serê Riha de îstatîstîkêke newe est o: Par, qeybî pîrek û mêrdey têra bibê tam 2900 malbatî şiyê mehkema (dadgeh). Yînan ra tam 1500 malbatî têra biyê. 1400 malbatî jî deway cînan dewam kena.*
Pers: Enka ê çi rewşî de yê? Tûtê cînan sebî, rocê vernî tûtan de go jiyanêke çawey bido yînan?
Erê, 1500 malbatî; yanê hema vace her roj çar panc malbatî parçe parçe biyê. Egir hûmarey mehkeman bes bayne û hakiman henî leze bikerdê ne ga enî 2900 malbatî heme têra bibê. A çaxî jî serê her rocî de ga dewrê 8 malbatan têra bibê.
Vanê ke çende
semedî est ê:
– Riha de astê şixulnayişê înternet û tora civakî zêde biyê, enî çî biyê sebeb ke ê ke kêfweşî niyê kewtê dimay joy bîne/î û dima ra ke pê hesiyayê keye de şer dest pa kerdo, peynî peyîn têra biyê.
– Semedê ke bîn, sûriyeyiyê ke şer ra remay hamey Riha mêrdan çim verdaw pîrekan/yeknanê înan, ene joy jî biyo semedê têrabirnayişî.
– Semedo bîn jî meselay aboriyo.
Ez bi hedê xo zana, loma qeybî meselay aborî û şerî ez nêşkena çîke vacî, la qeybî meselay şixulnayişê înternetî û tora civakî gere ma henî çiyan vacê.
Dinya de her hacet (amûr) hem qeybî xizmetê merdiman o, hem qeybî kiştişê yînan o.
Şar bi kardî zebeşe keno dicay, peynîr keno werdiş, qeybî çî bînî şixulneno, la bi kardî însanan jî kişnenê.
Bi çek û sîleh ti eşkenê xo biparêznê, welatî ana kenê, la bi çek û sîlehan însananê mesûman jî kişenê.
Spor qeybî tenduristî însanan o, la spor de ti hereketanê şaşan bikerê ti benê seqet zî.
Înternet zî çîkew aneyîn o. Ti înternetî qeybî xizmetê xo, xizmetê însanan bişixulnê bi faydewo, la ti eşkenê qeybî çiyanê nêçî jî bişixulnê û a çaxî nê faydey cê torê est o ne zî merdiman rê.
Înternetî ti eşkenê qeybî wendiş û raververdişê ziwanê xo bişixulnê, la înternet de ti her game bikoy malperanê bi ziwanên xerîban, dimay zemanêke ra ti go ziwanê xo jî bikerê xu vîra.
Ma ageyrin serê
malbatan:
Zehfê pîrekan û mêrdan instagram de fotografanê xo neşr kenê, hema her roj… Qeybî çî? Ma hewcewo ti her roj fotoyê xo bimocnê însanan?
Henî zî instagram ra hawnenê jiyana rengîn e, jiyana weş e a henînanê bînan û vanê çirê jiyaney mi zî aneyine niya? Bi ene joy ra jî kunê miyanê pirsgirêkanê derûnî (psîkolojî).
Teberê ene meselay ma de, çînan jî est o ke kam di rêzî înternet de (tora civakî heme) nisneno xo niştox, rewşenbîr hesab keno.
Çîkew bîn jî, însanî endêke kuno miyanê torey civakî, wextê xo ewca de kişenê hendî nê malbatey xodir baş eleqedar benê, nê zey verî verê xo danê kitaban ke biwanê, nê zî serê xo aciz kenê û gotarêke (maqale) nişnenê.
Ana heyseno ke ma mecbûrê înternetî û toranê civakî baş bişixulnê, ma bizanê sînor heta çiyawo, heta çiya fêdey cay, heta çiya zirarê cay marê est o.
Vatişêke qic jî qeybî siyasetê kurdan: Riha bajarêke muhîm a. Mesela, weçînayişê serey 2009’inan de navçeyê pîlî zey Wêranşar, Serêkanî, reyna navçeyê bînî zey Bozova, Xalfetî, Sirûc destê siyasetê kurdan de bî, la di weçînayişê serey 2019’inan de tenî Sirûc di destê yînan de mend, çirê?
Ma siyaset ew çî niyo ke rey bido vernî merdiman, jiyaney yînan saz bikero, jiyanêke weşe bido înan?
Siyasetê kurdan eşkeno qeybî enî malbatanê têra biyê/benê se bikero? Yan zî eşkeno çawey enî malbatan têhete bigîro
Persî zehf ê, pirsgirêkî zî. Ha, şima eşkenê vacê “xo jiyane çîkew ana wa, ge ana, ge haway bîn”. A zî rast e. La ez vana gere ma beşkê alîkarî însananê xo bikerê û jiyanek însananê xo baş bikerê.
*Serokê Komeleya Hiqûqparêzanê Riha Parêzer Omer Avci qeybî çapemenî xeber dawo.