Roj çinî yo ke xebara mergê cinîyan çînî bo. Dormeyê ma û pêroyê dinya de her saetêk û deqayêk de cinî yenî derbkerdiş û kiştiş. Roj bi roj şîddet û mergê cinîyan zêdîyenî, la qet gamêk nêşinê tepîya. Kiştişî ge-ge verê çimanê merdiman de, ge-ge vernîya kamerayan de û ge-ge zî verê çimanê domanan de virazîyenî. Ma ge-ge nê mergan sey hîkayeyêka fîlman sêr kenî. Her merdim wexto ke fîlman sêr keno vengê xo keno verz, la wexto ke dor yeno raştî beno kor û ker, û vengê înan nêvejîyeno. Cinî bi çimanê xo benê şahidê qetilkerdişê xo. Cinîyî sey Emîne Bulute kamera rê qerenî vanî “Ez nêvazena bimira” û sey Nurtaç Canane bi gonîya xo nameyê qatilê xo erd ser de nusenî. Herkes kiştoxê cinîyan qeydê kamerayan keno û dima ra zî padano, paştîya xo tadîyeno û rayîrê xo ra şono.
Cinî benî mexkumê cuye
Şima zanî do heta çi wext wina dewom bikero? Heta ke xebera kiştişê yewna cinîyêk û vengê qêrayîşê yewna cinîyêk bêra. Şîddetê vera cinîyan roj bi roje bêvindetiş her deqa û sanîye dewam keno. Bîlançoya qetilkerdiş û kutişê cinîyan sey bilançoya herbî ya. Merdim fehm nêkeno, cinîya ke nîmeyê komelî ra pê yena, senî hende çiman ra yena vetiş. Cinî benî maye, cinî benî waye, cinî benî kêyna, la qet nêbenî xo. Ganî cinî tesilî bizewicîyî û gedeyan bîyarî dinya. Çimki statuya xo zewac û dayikbîyayîşî ser o gênî. Çiqas gede bîyarî dinya hende bi aqil yenî vînayene û hetê komelî ra yenî qebulkerdene. Heta ke emrê cinîyan qedîyeno pîzêyê înan ra doman û paştîya înan ra çuwa kêmî nêbenî. Eke kêyna bîyarî dinya o wext derdêk pîl zî virazîyeno. Ganî semedê domananê kênayan timî çonkanê xo bikuyî. Heta ke emrê înan biqedîyo ganî porê cinîyan derg û aqilê înan zî kêm bibî. Seyî ke keynê dayika xo ra bêwaştiş yenî dinya, bêwaştiş zî cuya xo heta peynî dewam kenî û benî mexkumê cuye.
No pêkerdiş cinîyan paweno
Şima zonî zanê nê demanê peyênan de çapamenîye de babeta Pêkerdişê Stenbolî yena munaqeşekerdene. Pêkerdişê Stenbolî çî yo? Tau hetan de yeno vatene ke payweriştişê cemaat û hukmatî yo. Cinî zî vanî: “No pêkerdiş cinîyan paweno, ma destûr nêdanî werte ra wedarnayîşî.”
Pêkerdişêko navneteweyî yo
Pêkerdişê Stenbolî pêkerdişêko navneteweyî yo. No pêkerdiş hetê welatanê ke endamê Konseya Ewropayî ra ameyo îmzakerdene. 47 heb endamê Konseya Ewropa ra zafaneyê înan no pêkerdiş îmza kerd. Armancê pêkerdişî astengkerdiş û vindarnayîşê şîddetê vera cinîyan ê mîyanê keye û pawitişê mexdurî yo. Çimkî doman û cinî timî binê zextan de yî û keye înan rê tehlukeyêko gird o.
Sebebêko bîn zî tahakkum o
Pêkerdiş hetê 34 dewletan ra ameye îmzakerdene û 1ê Tebaxa 2014î de kewte faalîyet. Çîyo ke no pêkerdişî ra dima ganî biameyêne kerdene o bî ke ganî dewletî goreyê amacanê pêkerdişî têbigêrayêne û tedbîranê xo bigirêwtêne. Pêkerdişê Stenbolî de yeno vatiş ke ganî cinî, doman, seqet, koçber û herkes şîddet ra bêrî pawitene. Herçî ra ver zî ganî sebebê şîddetî werte ra bêrî wedarnayene.
Ganî tahakkum nêbo
Sebebê şîddetê hemverê cinîyan ra ê tewr muhîm ya yew zî bêyewîya cînsîyetê komelkî yo. Sebebêko bîn zî tahakkum o. Wazîyeno ke cinîyan ser de tahakkum bêro viraştene. Şîddet sere de semedê awankerdişê tahakkumî virazîyeno. Ganî komel de tahakkum nêbo. Ganî heqê herkesî sêyyewbînan bo. Herçî ra ver ganî tahakkum werte ra bêro wedarnayene. Eke înan ra dima şîddet reyna bivejîyo o wext ganî derheqê hedîse de tehqîqatêko hîra û raştî bivirazîyo. Eke no suc nêro cezakerdene do şîddet bizêdîyo. Yanî ganî sere de pêroyê şertê ke benî sebebê şîddetî werte ra bêrî wedarnayene û dima ra zî efuyê şîddetî nêbo.
Şîddet problemêko sîstemî yo
Tena pê Pêkerdişê Stenbolî vernîya şîddetî nîno astengkerdene. Ganî dewlete her ca de merdimanê bêavantajan bipawa. Keye ra bigêr heta kar, kar ra bigêr heta kuçeyan û herca de ganî tedbîran bigêra û bawerîya xo bi mexduran bîyara. Şîddet problemêko sîstemî yo. Sîstem tena kesan û komelî ra pê nîno. Ê tewr pîl sîstemê dewletan o. Çimkî dewlete eşkena zor bixebetna û herçî bikera. Dewlete meşrûîyeta xo komelî ra gêna. Eke dewlet serê nameyê huqûqî yetkîyan nêxebetna, meşrûîyeta xo zî vindî kena. Coka ra dewlet mecbura her nuqtayê Pêkerdişê Stenbolî ca bîyara û heqanê herkesî bipawa.
Îstîsmarê tarîqatan…
Gama ke Tirkîye Pêkerdişê Stenbolî îmza kerde, kêfan ra govend tepişte. Vezîra Huqûmatî ya aye wextî Fatma Şahîn çepikan kutêne û vatêne “Dewleta ma heqê cinîyan pawena û hertim kişta cinîyan de ya”. Mîyanê nê 6 serran de Tirkîye de bi hezaran cinî merdî, ameyî qetilkerdene û bi hezaran zî amêyî kutîş û birîndarkerdiş. Xeylê sîyasetmedarê cinîyî ameyî tepiştene. Bi hezaran cinî kar ra ameyî vetene û zafê înan raştê mobîngî yenî. Qismêk cinî raştê îstîsmarê tarîqatan ameyî û qismêk zî bi polîtîkaya bêcezakerdişî ra ameyî cezakerdiş.
Muxtacê camêrdan kenî
Ma zonî nê tarîqatî domananê kênayan îstîsmar kenî. Dewlete zî înan zana. Coka ra hewl dana emrê zewacî bîyara war ke bieşka nê sucan efu bikera. Wazena nafaka zî werte ra wedarna. Cinîyan bi temamî muxtacê camêrdan verada û cinî mecburê zewacî bikera.
Sey tehlukeyêk pîl vînenî
Dewlete gironîya xo nêdana xelesnayîşê cinîyan ser o. Goreyê dewlete tebîatê cinîyan bîat o. Eke cinî bîat nêkerî, înan rê her çî musteheq o. Coka ra Pêkerdişê Stenbolî sey tehlukeyêk pîl yeno vînayene. Goreyê înan pêkerdiş tena semedê cînîyan esto. Înan gore semedê cinîyan tena yew pêkerdişêk esto. O zî qebulkerdişê îqtîdarîya camêrdan o û cinî tena bi qeydeyanê înan eşkenî cuya xo dîzayn bikerî.
Tebîatê dinya de yewî esto
Kam çi vano wa vajo heqîqetêk esto. Tebîatê dinya de yewbîyayîş esto. Bîatkerdiş çînî yo. Senî ke bîyayîş bi cinîyan beno, dare, koyî û daristanî pêro makî yî, cuya raşteqîn zî bi yewbîyayîşê cinîyan dewam kena.
