Endamê Parlamentoya Ewropayê Massîmîlîano Smerîglîo, Komeleya Hiqûqnasên ji bo Azadiyê (OHD) û Mafên Mirovan a Cîhanê ya Ewropayê (ELDH), Parêzerên Demokratîk ên Ewropayê (AED) û Komeleya Demokrasî û Hiqûqa Navneteweyî (MAF-DAD) konferansa bi navê “Girtiyên siyasî: Tecrîd, kiryarên xerab û êşkence” konferans amade kirin. Kesên beşdarî konferansê bûn anîn ziman ku wekî tecrîda li Îmraliyê li tu derên cîhanê tune ye. Di konferansa bi navê “Girtiyên siyasî: Tecrîd, kiryarên xerab û êşkence” de gelek rûniştin hatin lidarxistin.
Li Îmraliyê hiqûqa gerdûnî rawestandin
Pisporê hiqûqa ceza û hiqûqa mafên mirovan û endama Akademîsyenên ji bo Aştiyê Dr. Gulşah Kurt jî di nav axaftvanên vekirinê de bû. Gulşah Kurt rewşa girtiyên siyasî yên li girtîgehên dewleta Tirk û bi taybet rewşa Rêberê Gelê Kurd Abdullah Ocalan nirxand. Gulşah Kurt diyar kir ku di 20 salên dawî de li girtîgehên tîpa F’yê zêde bûne û diyar kir ku şert û mercên li Îmraliyê ji girtîgehên tîpa F wêdetir in. Gulşah Kurt diyar kir ku mafê hêviyê ji bo Abdullah Ocalan nayê sepandin, her wiha bal kişand ser cezayên dîsîplînê yên keyfî û astengiyên li pêşiya hevdîtina malbat û parêzeran. Gulşah Kurt rexne li dewletan kir ku çavê xwe ji van binpêkirinan re girtine û got: “Em behsa rewşeke ku prensîbên gerdûnî tên rawestandin û rûmeta mirovahiyê tê binpêkirin dikin.”
Gulşah Kurt anî ziman ku heke pîvanên herî kêm ên girtiyan neyên bicihanîn jî tu wateya naskirina van pîvanan tune ye.
Rewşa Ilariya Salis
Piştî axaftinên vekirinê di panela yekemîn de li ser mînakên ji Ewropayê rawestiyan. Di panela bi moderatoriya Seroka Sendîkaya Hiqûqnasan a ji bo Demokrasiyê Helene Debaty de, Hevseroka Yekîtiya Hiqûqnasên Demokratîk a Îtalyayê (GD) Aurora D’agostîno li ser “Doza Ilarîa Salîs û şert û mercên Girtîgeha Macarîstanê” axivî. Aurora D’agostino got, “Ilarîa Salî hemwelatiya Îtalyayê ye. Li Macarîstanê hat girtin. Ev 11 meh in di girtîgehê de ye.”
Li Spanyayê 80 girtiyên siyasî yên Baskê hene
Nûnerê ‘Sare herrîtarra’ yê herêma Baskê Bego Atxa, rewşa girtiyên siyasî yên Baskê nirxand. Bego Atxa anî ziman ku mafên mirovan ji bo her kesî ne û got: “Tevî ku ETA’yê dest ji têkoşîna çekdarî berda jî, hêj 23 jê jin derdora 80 girtiyên siyasî hene. 7 ji wan di girtîgehên ku bi hezaran km dûrî malbatên xwe de ne.”
Îmralî Labaratuwarek e
Panela duyemîn jî bi sernavê “Tirkiye û Girtîgeha Îmraliyê” hat lidarxistin. Hevseroka Komeleya Hiqûqnasên Sosyalîst Haldane Deepa Drîver ku moderatoriyê dikir, diyar kir ku li Tirkiyeyê hejmara girtiyan 5 qat zêde bûye û di vê mijarê de piştî Rûsyayê di nava endamên OSCE’yê de di rêza duyemîn de ye. Şofêr got, “Divê em Îmraliyê weke laboratuvarekê binirxînin.”
Mînaka Îmraliyê li cîhanê tune ye
Nûnera Şandeya Îmraliyê Parêzer Lena Charlotta Lagnander bal kişand ser zextên piralî yên li ser gelê Kurd û got: “Mînaka tecrîda li Îmraliyê li tu devera cîhanê nîne.”
Divê tevrîd bi dawî bibe
Lena Charlotta Lagnander diyar kir ku hevdîtinên bi parêzer û malbatê re hatine astengkirin û diyar kir ku tecrîda li girtîgehan her ku diçe berfirehtir bûye û axaftina bi Kurdî jî “qedexe ye”. Lena Charlotta Lagnander diyar kir ku ji kesên tên berdan jî li girtîgehê heqê erzaqê tê dayîn û got ku şert û mercên tenduristiyê ne însanî ne. Lena Charlotta Lagnander destnîşan kir ku tecrîd ji bo her kesî êşkence ye û got: “Demokrasî di bin tehdîdê de ye. Saziyên weke CPT pir lewaz in. Divê welatên Ewropayê jî zextê li Tirkiyeyê bikin. Bi bêdengiya xwe kiryarên Tirkiyê dipejirînin. Divê tecrîd bi dawî bibe. Gelê Kurd bi rûmet û berxwedana xwe ji bo me mînak e.”
Parêzerê Buroya Hiqûqê ya Sedsalê Mazlûm Dînç li ser mijara “Rewşa Girtîgeha Îmraliyê û Mafê Hêviyê” axivî û diyar kir ku li Tirkiyeyê girtîgeh û êşkence wekî zext û zordariyê tên bikaranîn. Mazlûm Dînç, êşkenceya li girtiyan û zextên li ser malbatên wan tê kirin rave kir û diyar kir ku li hemberî vê yekê bi grevên birçîbûnê û çalakiyên fedaî berxwedaneke mezin tê meşandin.”
Mazlûm Dînç anî ziman ku girtî bi hincetên keyfî nayên berdan û got: “Tecrîda li Îmraliyê belavî hemû girtîgehan bûye. Di sala 1999’an de li Îmraliyê pergala tecrîd û êşkenceyê ya qedexe hatiye avakirin. Pergaleke ku tu rêgezên hiqûqa navneteweyî lê nayên bicihanîn e. Pergala êşkenceyê hat avakirin.”
Dînç bi bîr xist ku hevdîtinên parêzer û malbatan tên astengkirin û wiha dom kir: “Tevî ku di hiqûqa navxweyî de tu hêviyên me tunebûn jî, me serlêdan kir. Me serlêdana navneteweyî jî kir. DMME’yê beriya niha qebûl kiribû ku darizandineke adîl nîne. Biryar hat dayîn ku cezayê muebetê li dijî mafên mirovan e. Mafê Hêviyê nayê pêkanîn. Di vê di vî alî de zext li Tirkiyeyê bê kirin.”
