1ê Teşrîna Verêne de Serekê MHP’yî Dewlet Bahçelî Meclîs de zîyaretê Grûba DEM Partî kerd û destê xo Hemserekanê DEM Partî rê derg kerd. Dima waşt ke Rayberê Şarê Kurd Abdullah Ocalan Meclîs de vengdayîş bikero û vajo ke rêxistina xo fesih bikero û çekan verado.

Nê vengdayîşî ser o bi 23ê Teşrîna Verêne de Wekîlê DEM Partî Omer Ocalan bi nameyê keyeyê xo şî Îmrali û Rayberê Şarê Kurd Abdullah Ocalanî reyde pêvînayîşêk kerd. Demê winasî de Abdullah Ocalanî mesajêko kilmek û xorîn da şarî. Va “Tecrîd dewam keno. Eke şert û mercî bêrê viraştene, ez hetê teorîk û pratîkî ra amade ya ke zemînê şerî bikera zemînê huqûqî û sîyasî.”

Badê cû bi nameyê DEM Partî yew heyet ame organîzekerdiş û 22ê Kanûne û 28ê Kanûne de di rey şîyê Îmralî û Abdullah Ocalanî reyde pêvînayîşî kerdî. Rayberê PKK’yî Abdullah Ocalanî pêvînayîşê 28ê kanûne de xerîtaya ke 7 madeyan ra yena meydan, şarî reyde pare kerde û berpirsîyarî daye meclîs, partîyê sîyasî, rêxistinê komelkî û heme beşanê şarî. Badê ke heyet zaf partî û rêxistinan reyde pêvînayîşî kerdî, 27ê Sibate de reyna şî Îmrali û agêrayî. Na rey Rayber Abdullah Ocalanî beyanatêko sey manîfesto şarî reyde pare kerd. Na roje ra heta nika rojeva Tirkîya  bedilya.

No vengdayîş heme hetî ra ame ercnayîş la belê warê kulturî ra nêame ercnayîş. Çimkî Tirkîya de 18 ziwanî çi heyfo ke ya helîyayî û ya zî vînî bîyê. Lehçeyê ziwanê kurdkî zî polîtîkayê asîmîlasyon û qedexekerdişî ser o hîna binê telûke de yê. Sazgeh û dezgeyê ziwanê zî seba hîşmendî, balantişê telûkeyê asîmîlasyonê yê ziwanê kurdkî ser o xebat kenê la qiym nêkeno. Mîsal lehçeya kirmanckî ya binê telûkeyê vînîbîyayîşî de yo.

Eke kirmanckî ser o xebatê xorîn û hera nîrî kerdene, çi heyfo ke ziwano şîrîn kirmanckî do biqedîyo. No ser pisporan dîyar kenî ke ganî bi ziwanê dayîke perwerde bêro dayene, çimkî encax bi no rayîrî merdim kokê xo ser şîn beno. Kirmanckî bi dîyalektîya xo zaf zengîn a, tena ziwanê zozan û koyan nîya. Kirmanckî ziwanê sîyasetî ya zî.

Ma zî xususî vengdayîşê Rayberê Şarê Kurdî Abdullah Ocalan ser o Hunermend Alî Înanir reyde qise kerd. Çimkî Hunermend Alî Înanir bi xo lehçeya kirmanckî hem deyîran vano hem zî xebatê xo bi kirmanckî keno. Alî Înanir persanê ma yê rojnameyê Xwebûnî ra bi zerrî verpers da.

Rayberê Şarê Kurdî Abdullah Ocalan vengdayîşêk da û nê vengdayîşî ti senî ercnenî?

Ma sey hunermendê, ganî komelî ra rayberî bikerê. Ma zî no ser bifikrê, her kes cayê xo ra. No vengdayîş, vengdayîşê heme mîletê Tirkîya ra ame kerdene, no ser vengdayîşêko zaf bi wes o. Çitur, no vengdayîş, vengdayîşo demokratîk o. Ma eşkînîme zî sey însan cuye xo ra dewam bikerê, no vengdayîş de însanî tê de est a.

No vengdayîş de ma eşkînîme bivajê ke mesela sosyalî tede est a, tede însanbîyayene est a. Misal ju mîletêk, eke beno mîletêk; no vengdayîş behsê mîletbîyayîşî keno. Miletanê Tirkîyaye no vengdayîş, zaf bi rind dî. Nika ra pey do nijadperestî nêmano, yanî sima kî zî zanenî; no îqtîdar verê mîletî nijadperestî, mîletîperestî ardî ver.

Nijadperestî mîlet parçe keno

No fikir zî fikrêko zaf bi xelet o, nijadperestî mîletî kena parçe bi parçe. No ser o mîlet nêeşkeno, bibo mîletêk. Nêeşkeno bibo komelêka demokratîke, a ser zî ez nê vengdayîşê Rayber         Ocalanî zaf bi rind vînena. No vengdayîş Dewleta Tirkîya û miletê Tirkîya ra zaf bi zaf lazim o û ez wîna vînena.

Goreyê to komelo demokratîk de rolê kulturî çî yo?

Kultur bi rolê xo zaf bi berz o, çimkî kultur çik o? Kultur estbîyayîşê miletêkî yo, zonê miletê estbîyayîşê miletêkî yo. Nika miletê kurd bi zon û kulturê xo çinî bî, senî asena miletêkî yî yan miletêk nîyî. Edet, kultur û zonê sima çinîbî sima nêbenî milet, sima nêbenî çîyêk. Têdeyê kulturî de zon, estbîyayîş û komelbîyayîş est ê. Ganî ma na çarçiwe de temaşe bikerê, no ser komelo demokratîk kultur zaf bi muhîm o.

Goreyê to şarê kurd ziwan û kulturê xo ra çiqas haydar o û wayîr vejîyeno?

Rayber Ocalanî behsê kulturî û kulturîlazmî kerd, Rayber Ocalan vîneno ke ma de noksanî yanî kêmasî zaf est ê. Mesela nê kemasî çik ê? Kes zonê xo dir qise nêkeno, misal tay dorûverê est î? Vanê ma kurd nîyî. Ma zaza yîme, xo cîya kenî, hetta vanê ez kurd nîya, zaza nîya ez elewî ya. Elewîye bawerî ya, sima nêeşkenî bivajê ma elewî me. Ma kurd nîyî, ma kurmanc nîyî me, yanî no xelet o.

Sima ju milet nêasenî

Rayber Ocalan, nê vengdayîşê xo de miletê ma rê vano ke; sima kulturê xo de dewam nêkenî, ziwanê xo de qalî nêkenî, sima ju mîlet nêasenî. Yanî a ra no vengdayîş, warê kulturî de zaf bi muhîm o. Gerekî kêmasîya xo, yanî têde est î, kêmasîya xo bivînî. No xet ser o xebat bikerî, wina zaf bi giring î û eşkena nê vajê.

Nika ra pey xebatê to seba kulturî çi bibê?

Hetanî nika mi 5 albumî virastê, ez wazena nika ra hîna balanti yanî hîna weşêr xebatan bikerî. O zî tikey îmkan wazena, nika îmkanê ma hetî ra zaf çin ê la projeyê ma zaf est ê. Nika zaf hûmarî de kilamê mi est ê, yew kilama mi ser Awbendê Tişrînî ser o. Kilamê mi ser netewîye, ê bî xebatanê mi ser do tirkî bibê. Rayber Ocalanî no vengdayîş kerd, ma hunermendî hem wazenî karê xo bikerî hem zî mîletî ra xitab bikerî, no ser zî kilamêk ez do tirkî bivaja. No pêvajo de ma tena seba xo nêfikrî û hemkarî bikerî. A bîn ke kilamêko kurmancî  yo, kilamê kurmancî tena miletê ma ser o yo, ez eşkena bijava na meseleya rexneyî ya.

Problemê kulturalîstî

Rayber Ocalanî zî veng da, problemê kulturalîst no  yo. Ma de cidîbîyayîş çin o, kes kultur û zonê xo ser cidî nezdî nêbeno. Her kes goreyê xo çikêk qise keno, miletê ma çikê pratîkî de nêkeno. Kilamêkî ez virazena; balantişê ser na rewşa miletê ma yo û sey rexneyî yo.

2009 de UNESCO, lîsteya xo aşkera kerd û lîste de zî yeno vatene ke kirmanckî zaf bi binê telûkeyê vînîbîyayîşî de yo. No ser ganî ma kultur û zonê kirmanckî bikar bîyarî, eke bikar nîyarî, zonê ma beno vînî. Miletêk werte de nêmaneno, yanî beno vînî. Eke hunermendê nê miletî yî, na mesele de kar bikerîme, na mesele ser bivinderîme.

Ma mecbur ê xebat bikerîme

Ma mecbur ê û ma nîsane dinya bikerîme, çitur nîsan bikerîme; xebat bikerî, kilam bivajî. Ganî nuştoxanê ma kitabanê xo binusî, misal ez beste bikerîme. Rojnamegerê ma kam ca de xeber est î, gerê biancî, binusî. Çi mafê ma est o, çi ma rê lazim o? Tesbît bikerî.

Ma hetanî nika nêeskîyayî la nika ra pey ma vînenî, miletê kurd çi wazeno? Eke sima vanî ma tirk nîyî, ma kurd î. Gerê bi wastisê xo bibî û her tim biyarî zonî. Gerekî ma miletêkî wina bibî. Rayber Ocalan vat ke ez miletêkî sist nêwazena, mîletêkî xurt û qewetir wazena. Ma miletêkî bi hestîyar bibî, mîletê ma ganî bi rêxistinî bibo û ma zonê xo rê wayîr bivejîme. Gerê ma miletê xo dinya ra rind nîsan bidîme, ez aye wazena.

Hunermend Alî Înanir kam o?

1982 de Dêrsim de ameyo dinya, uca ra pey keyeyê ey koçê Edene kerd. Keyeyê ey uca de ca girewt û Edene de pîl bî. Perwerdeyê xo uca de girewt û dima zî şî konservatuvar la konservatuar nêqedîna. Demêko derg Kurdistanê Başûrî de mendo, Başûr de karê medyekarî kerdo. Uca ra pey xebatê xo esil yanî karê hunerî kerdo. 5 tenî albumî virastê, albumanê xo de xususî kilamê kirmanckî vatî. Hetê deyrênê kirmanckî de deyrê kurmancî û soranî zî est ê. Nêzdîyê yew serrê esto ameyo Amed û nika Amed de cuyeno.