Na cografya yanî Mezopotamya cografyaya çîyanê verênan a. Dewlete, qanûn, şaristanê verênî tîya de peyda bîyî. Merdimî reya verêne na cografya de “hîsê xo yê eşqî” ard ziwan. Heywanî reya verêne tîya de ameyî kedîkerdene. Na cografya verê cû tayê kitabanê bimbarekan de sey “welatê behiştî” hesibîyêne. Mîsal Îslam de behişto ke zanîyêno, Mezopotamya yo. La no behişt bi destê tayê zulmkaran xeripîya. Goreyê rîwayetan înan ra yew zî Qiralê Asurîyan Dehaq bî. Dehaq zulmê xo reyde “namdar” bî. Fikrîyeno ke 21ê adara 612yî de Kawayê Asinkarî hêrişê vera seraya Dehaqî kerd û dêsê seraye dayî adirî ver. Axirê serdestîya Dehaqî rijîyaye. No adir 2637 serrî yo Kurdîstan de vêşeno.
Seke Serekê PKKyî Abdullah Ocalan nuseno, “Newroze cuya azade de rîsernayîş o”. Na çarçewa de ey bi embazanê xo serra 1973yî de Anqara de awbendê Çubuqî de aşma adare de bi nê şîarî dest pê xoverdayîşî kerd. Yew armancê înan est bî, o zî awankerdişê cuyêka azade bî. Hewna nê konteksî de Ocalan vano ke “eke ma wazenê cuye bibo, wa na cuye azad bibo”. Seba cuya azade xeylêk bedelê giranî dîyayî. Seke Sokrates nuseno “cuya ke nêna perskerdene, wayîrê qîymetî nîya”. Ocalan û embazanê ci de na hişmendîye est bîye. Înan persayîşê cuye reyde dest pê xoverdayîşî kerd.
Maya Mazlum Doganî
Semedê cuya azade Ocalanî xeylêk embazê xo yê erjayeyî vîndî kerdî. Înan ra yew şorişgero dêrsimij Mazlum Dogan bî. Ey rojêka Newroze de 21ê adara 1982yî de zîndanê Amedî de bedenê xo da adirî ver û bêmerg bî. Mazlum Dogan şorişgerêko qerardar, rikin û bêters bî. Rojêke maya ey Kebîre Dogane vana ke “Şêx Seîd sernêkewt, Seyîd Riza sernêkewt”, ey vat ke “Ma do serbikewê”. Ey caro bawerîya xo ra guman nêkerdêne.
Xoverdayîşê cinîyan
Mêrasê xoverdayîşê Kawayê Asinkarî û Mazlum Doganî bi destê cinîyanê şorişgeran ê sey Zekîye Alkan, Rahşan Demîrel û Sema Yuce ramîya. Nê hîrê cinîyan zî bedenê xo rojêka Newroze vêşna. Wa ruhê înan sad bo. Ameyoxêko azad o ke înan xeyalê ci kerd û seba nê xeyalî bedenê xo feda kerd, do qetî bêro awankerdene. Cuya azada ke do bêro sazkerdene de cinîyî do dîyarkerêko serekeyî bibê.
Ver bi azadîye
Emser manaya Newroze hîna pîl a. Kurdan hetêk ra Sûrîye de gamê şênberî eştî û statuyê Rojawanî hêzdar kerd. Demê ameyoxî de îmkan est o ke modelê Rojawanî yo komelê demokratîkî do heme Sûrîye de bêro caardene. Îmkan est o ke pêro şar û bawerîyê Sûrîyê do biresê aramîye. Hetekê bînî ra Tirkîya yan zî Bakûrê Kurdîstanî de seba kurdan û pêro şaran 27ê Sibate de demê newî dest pêkerd. Ocalanî seba awankerdişê aştîye û komelê demokratîkî veng da. Coka Bakûrê Kurdîstanî de hem têkoşîno demokratîk do pîl bibo, hem zî dewleta tirke do estbîyayîşê kurdan bi hawayêko huqûqî nas bikero. Bi kilmî kurdî ver bi azadîye rayîr genê. Adirê Newroze rayîrê înan roşnî keno. Na Newroze de coş, kelecan û keyfweşîye hîna berz î.
