Xirbê Bawî

Meseleyê nasnameyî meseleyêka newe ya û hîna zaf seserr a peyin de însanî pê eleqadar benê. Nasnameyê mîllî, dînî û cematkî ra tever newe nasnameyî zî vejîyayê. Hetê wiriştiş û rûniştişî ra bîgêrîn hetanî dayiş û girotişî ya însanî wazenê xo pê nasnameyanê neweyan bidê şinasnayiş. Tayî nasnameyî xo ver ra virazîyayê, labelê tayê zî hetê şexsan ra nîyê pêra. Tayê ci rûniştî û miyanê şarî de ca girewto, tayin zî ri nêdî yanî qebûlê şarî nêdîyo yan zî hêdî hêdî bî vîn şî.

Nê rojanê peyinan de miyanê kurdan de newe nasnameyî peyda bîyê û teverê armancê xo de yenê şixulnayiş. Newşena newe de yew qisim vanê ma zazayê, kurd nîyê. Her yewê nê însanan xo gore sebebêk dîyo û nê sebebî ser ra îdîayê xo anê ziwan û dehwayê xo dima şinê. Ma pê nîyetê fam kerdişî goşê xo danê nê merdiman ma ewniyenê ke cîya cîya vengî la eynî ca ra yenê. Kam ke wazeno xo kurdîtî ra yanî nasnameyo dezavantajin ra bixelesno vano ma kurd nîye, ma zaza yê. Na zazatî zî viraştî ya feke de manena bêbinge ya û zuwa wa. Înan gore hama wa kurdîtî ra dûr bibê çi beno wa bibo. Nê dezayê ma?! wazenê pê komeleyan, pê kovaran ê zî nêbî pê partîyan!? heq û hiqûqê zazayan bipawê û biwazê. La yew çî hama ra zî mezgê înan de zelal nêbîyo, o zî kamî ra remenê û şinê xo erzenê kamî. Henzar derdan ser ra zî kamî hete de gerre kenê û şefqet pawenê. Şarî xo ra benê remcik, zerrê şarî xo, xo ra verdenê şinê xo erzenê bextê şarî bînî.

Nê serranê peyênan de tayî oryantalîstî çew vano qey sîparîş ser o qalî kenê tê feke ra vanê zazayî kurd nîyê ziwanê zazayan eleqeyê xo bi ziwanê kurdan çînî yo. Zazacîyê ma yê feqîrê derberan zî vanê yew profosorê Ewropa wina vato yan zî zazakî ser o teza doktorayî kerda vano zazayî kurd nîyê. Oryantalîstan ra zafane yenê rojhilat û gêrenê çîyanê neweyan peyda bikerê. Eke peyda nêkirî o çax ê bi xo îcad kenê virazenê. Oryantalîstan ra yew giragir reyde des serrî vere cû ma Amed de niştê ro na mesele ser o qisê kerdî. Ê zî zirnawcîyî zazacîyan kerdên û vatên zazayî Kurd nîyê Deylemî yê. Mi va lawo bê mirado delîlê to çi yo? Va nameye Dimilî û Deylemî manenê pê. Ez huyawa mi va şarê ma vano profosor profosor şima pê no qeyde benê profosor. Mi va çi ra Deylemî yê? Va çunkî Deylemî zî Elewî bî. Raşta zî no vate weşê zazacîyanê Dêrsimê şino. Mi va zazacîyê elewî to ca kerdê la zazacîyê sunnî tever de mendê. Va ê zî xo ca kenê vanê wa ma kurd mebo çi benê wa bibê!?

Merdim nê însanan vîneno fam keno ke tadayîya ke kurdan ser a bîya çiqas giran a. Ewladê nê şarî semedo ke nê zulim ra xo bixelesnî xo kurdîtî ra vejenê û sey nasnameyê xopawitişî zazacîtî kenê. Kurdîtî nika barêka giran a. Taqatê herkesî we nêdareno. Ê ke eşkenê, xo ver danê û nasnameyê xo pawenê. La ê ke nê eşkenê, xo rê nasnameyo viraştî virazenê xo pê zulim ra pawenê. No ride ra mi bin ê qeyda no nasname name kerd û va nasnameyê xo pawitişî.

Yew rey mi wîna yew mîsal viraşti bi. Yew zoolog o ewropayij şino dewêk dereyêk de cigêrayiş virazeno. No dere zî pê nameye Dereyê Qînceleyan namedar o. Zoolog o ewropayij dere de çi kerra dareno we binê ci de qînceleyo aşil/kesk vîneno. Binêna xebetîyeno peynî de bine yew kerra de yew qînceleyo zerd vîneno. Çendina heban vîneno vano; hah mi yew ganîyo newe dî! Dano ra şino Ewropa qonferans dano, beyanat dano vano mi yew ganîyo newe ca kerd. Ê ser o teza doktorayî zî nuseno û dima sey kitabî neşir keno. Mudeyêko der ra pey şarê a dewe ra yew merdim o tehsîlin ziwan museno rojêk raştê nê kitabî yeno. Ewniyeno behsê dewê ci têde est a û Dereyê Qînceleyan teferruat a behs beno. Zoolog o ewropayijî vato ewtiya de yew ganîyo newe ma ca kerdo. Merdim hêrs beno kitab xo dest ra vir keno, erzeno. Vano; la law no her o? Ganîyo newe ça de yo? O zî qîncele yo! Qînceleyê bîn aşil ê û vengê înan binêna berz vejîyeno. Yê zerdî zî yew cins qînceleyî la binêna kêm ê. Vengê înan yê bînan ra binêna bari vejîyeno.

Tayê zazayan esl û cinsê xo began nêkenê wazenê eslê xo ra vejî. Ê bi xo nê eşkenê xo rê esilêko newe bivînî. Şarî ra, xisusen oryantalîstanê ewropa ra hêvî kenê. Yew merdimo ke xo reyde aşt nêbo kesî de zî aşt nêbeno. Ê ke paşt dane zazacîyan vanê şima sey ê bînan nîyê şima cîya yê şima holê, kes wa xo nê xapo! Çimê înan de qîncele qîncele yo. Ha zerd bi ha aşil ferqê ci çîno!