Tirkîya û Kurdîstan de êdî şarî lezabezkî hewcedarê aştî yê. Seserra XX. de vera şaran projeyê netewe-dewlete ame ferzkerdene. Amadekerdoxê nê projeyî waştêne ke pêro dînamîkanê cîya-cîyayan “tirk bikerê”. Bi rastî bingeyê netewe-dewlete Têgêrayîşê Anatolîya ra verî bi destê Partîya Îttîhat û Terakkî erzîyabî. Îttîhatperestan çarçewaya na polîtîka de bi mîlyonan armenîyî nefî kerdî û qir kerdî. Têna armenîyî nê, ê elementê ke musluman nêbîyî zî raştê zulm û zextanê îttîhatperestan ameyî.
Badê ke Têgêrayîşê Anatolîya dest pêkerd, polîtîkaya îttîhatperestan a tirkpereste ramîyaye. Na rey dore de kurdî est bîyî. Komara Tirkîya bingeyê çinkerdişê kurdan ser o xo awan kerd. Baronanê şerî serranê Komare yê verênan de vatêne ke “kurdî tirk î”. Hem vatêne rîçikê kurdan tirk o, hem zî bi hezaran kurdî qir kerdêne. Raver Qoçkirî de, dima ra Xoverdayîşê Şêx Saîdî de, dima ra Zîlan û Dêrsim de na polîtîkaya qirkere ameye caardene. Kurdîstan hetê dewleta tirke ra ravurîya bi “martîropolîs”. Netewe-dewlete qetlîyam û qirkerdişan ra hêz girewt. Mîyanê tirkan û kurdan de destpêk ra nata “dişmenîye” afernaye.
Neteweya demokratîke
Wayîrê dewlete rixmê pêro teda û zextan nêeşkayî kurdan bidê çokdayene. Bi taybetî serranê 1970an ra pey kurdan de demê candarbîyayîşî dest pêkerd. Peydabîyayîşê PKKyî çarenûsê şarê kurdî bi xorîye bedilna. Êdî kurdan de hişmendîya welatpereste qewimîyaye. Kurdî êdî hîna zêde rêxistin bîyî. Kurdî hemverê kolonîzekerdişî hîna hêzdar bîyî. Verê cû kurdan de şimşêr est bî, la mertal çin bî. Coka kurdî xoverdayîşan de serkewte nêbîyî. Bi taybetî teorîyê Serekê PKKyî Abdullah Ocalanî seba kurdan “çila” bîyî. Nê teorîyan de mefhûmê dewlete û komelî her het ra yenê analîzkerdene. Ocalan hertim nuseno ke mîyanê dewlete û demokrasî de têkilîye nêeşkena bêro viraştene. Eke dewlete est a, uca de demokrasî çin beno. Coka herinda netewe-dewlete de “neteweya demokratîke” pêşnîyaz keno. Bêguman herinda dewlete de xoîdarekerdişê bînî formule keno. Nameyê nê formulasyonî “konfederalîzmo demokratîk” o.
Têkoşînê kurdan
Seserra XXI. de êdî dinya de pergal bedilîya. Xeylêk şarî resayî heqanê xo. Na seserre de xeylêk netewe-dewletan reformî kerdî. Kurdî zî seba heqanê xo xoverdayîşê xo berz kenê. Çar leteyê Kurdîstanî de têkoşîn ramîno. Kurdî nêwazenê ke dewletê sey Sûrîye, Iraq, Îran û Tirkîya ameyoxê înan dîyar bikerê. Coka vera nê dewletan şerê estbîyayîşî kenê. Bi taybetî Tirkîya û Sûrîye de yanî Rojawan û Bakûrê Kurdîstanî de têkoşîn her ke şino berz beno. Têgêrayîşê Kurdan bawer keno ke ewro yan siba kurdî do biresê azadîye.
Azadîye û cuye
Derheqê azadîye de bêguman xeylêk ercnayîşê Serekê PKKyî Abdullah Ocalanî est ê. Ocalan vano ke “yan ez nê demî nêciwî, yan zî ez bi neqişkerdişê azadîye nê demî biciwî”. Goreyê fikrê ey cuye û azadîye pabesteyê yew bînî yê. Cuye bê azadîye bêmana ya. Na çarçewa de azadîya kurdan ser o zî tayê analîzan keno. Ocalan dîyar keno ke azadîya kurdan ganî eynî wext meselaya tirkan bibo. Eke tirkî wayîrê azadîya kurdan benê, o wext ê xo hezoke ra xelesnenê. Eke kurdî azad nêbê, tirkî zî azad nêbenê.
Çareserîye û azadîye
Rayraşîyayîşê Çareserîya Demokratîke û Azadîye seba awankerdişê aştîye û azadîya Serekê PKKyî Abdullah Ocalanî xeylê girîng bî. Nê rayraşîyayîşî ramojna ke bi mîlyonan kurdî êdî aştîye û azadîye wazenê. Îqtîdarê AKPyî êdî nêeşkeno îradeyê mîlyonan çin bihesibno.
