Polîtîkaya vera kurdan her roje bi tewrêko bîn dewam kena. Gunduzî derheqê nê polîtîkayan de va: “Meclîs de kesêk nêeşkeno kirdkî yan zî kurmancî qalî bikero, la eşkeno sewbîna ziwanan qisey bikero. Merkerdişê yew ziwanî beno sebebê reaksîyonan.”
Wexto ke kurd yeno vatene xeylê hetan ra bêtehemmulîyêk yeno mojnayene. Tarîxî ra nata no wina bîyo û ewro zî eynî tewir dewam keno. Kirdî(kirmancî) zî perçeyê kurdan î, hemverê ziwan û kulturê înan de zî bêtehemmulîyêko pîl esto.
Tewr peyên Parlementerê Partîya Demokratîke ya Şaran (HDP) yê Çewlîgî Erdal Aydemîrî meclîs de kirdkî (kirmanckî) qisey kerd. Badê ke Aydemîrî dest bi qiseykerişê xo yê kirdkî kerd, maseyan ra reaksîyonî ameybî nîşandayene û parlementerî waştî qiseykerdişê Aydemîrî asteng bikerî. Parlementerî maseyan ra qîrayî ke wa Serekwekîlê meclîsî Levent Gokî, Aydemîrî îqaz bikero û qiseykerdişê kirdkî (kirmanckî) bido birnayene. Derheqê bêtehemmulîya kurdkî, rewşa kirdkî (kirmanckî) û kirdan de nuştox Denîz Gunduzî qisey kerd.
‘Wazenê kurdan bikerî tirk’
Nuştox Denîz Gunduzî destpêkê qisyekerdişê xo de wina va: “Dewlete her çiqas vaja ma polîtîkayê asîmîlekerdişê kurdan ra fek veradayo; aye ra tepîya tay unîversîteyan de beşê ziwanî akerd û TRT 6 akerd zî polîtîkayê dewlete yê derheqê kirdkî û paradîgmaya ci nêvurîyayê. Aye ra meclîs de vera kurdkî de reaksîyonê winasî normal î. Naye ra goreyê sîyasetê înan zaf normal o ke meclîs de vera kirdkî (kirmanckî-zazakî) û kurmancî reaksîyonî winasî bibî. No girêdayeyê sîyasetê kurdan o. Yew paradîgma çin o. Wazenê kurdan asîmîle bikerî û bikerî tirk. Qanûno bingeyîn de zî xora pêroyê hemwelatî sey tirk yenî hesibnayene. Aye ra nê reaksîyonê ke vera kirdkî benî, zaf noral î. Naye ma rê nîşan dano ke dewlete polîtîkayanê xo de zaf huşk a.”
‘Kitaban vetî û ser kewtî’
Gunduzî dewamê qiseykerdişê xo de bale ant polîtîkayê vera kurdan û wina dewam kerd: “Nika meseleya kirdkî goreyê yê kurmancî hêna têmîyankerde ya. Çi kirdkî bo çi kurmancî bo ferq nêkeno, kurdî hetê dewlete ra ameyo qedexekerdene. Kultur û ziwanê ma ser de tedayêk esta. Mîyanê kurdan de polîtîkaya ziwanêko serûber çin o. Heta ewro zî hareketê sîyasî yê kurdan başur de dormeyê soranî de, vakur de zî dormeyê kurmancî de xo kerdo merkez. Hereketê sîyasî yê kurdan belkî 20 televîzyonî akerdî, la pêro kurmancî weşanê xo kerdêne. Tena yew kanalo kirdkî ke ceribnayî akerî ame padayene. Yanî na rewşe kirdkî kena dereceya diyîne. Aye ra kirdkî sîyasetê zerrî yê mîyanê xo de zî zaf zirar vîneno. Vakur de kurdî seke tena kurmancî bo yeno hesibnayene. Başur de zî seke tena soranî bo. Nê serranê peyênan de vurîyayîşê girdî bîyî. Kurdî ferq kerd ke wina nêbeno û sîyasetêko merkezkerdişê yew ziwanî beno sebebê reaksîyonan. Aye ra ê sîyasetê xo ra fek veradayî. Ronşvîrê kirdan bi kirdkî zaf weşanî û kitaban vetî û ser kewtî. Polîtîkayêka ziwanî dayî xo ver û ser kewtî. Na rewşe zî tesîrêko pozîtîf viraşt. La kirdkî goreyê kurmancî nê polîtîkayan ra hîna zaf zirar vîneno.”
‘Qedexe hema zî dewam keno’
Gunduzî qiseykerdişê xo donma û va: “Statuyê kurdî bi xo mîyanê kurdan de nizm o. Dewlete bi xo no ziwan qedexe kerd û belkî ewro no qedexe qismêk warişt. La hema zî ziwanî ser de teda esta. Tay gaman eştî la polîtîka eynî ya. Meclîs de kesêk nêeşkeno kirdkî yan zî kurmancî qalî bikero, la eşkeno bi ziwanê îngilîzî, erebî û sewbîna ziwanan qisey bikero. Çimkî derheqê kurdan de polîtîkaya dewlete esta. Wazena ke kurdan bikera tirkî. Sebebê înan ê ekenomîk û sîyasî estî. Aye ra seba ke kurdî hîşyar nêbî û nêbî netewe, ganî înan asîmîle bikera û bikera tirkî. Nika raşt o kirdkî merheleyêko ver bi vindîbîyayîşî de yo. Kesêk domananê xo nêmusneno zazakî. Eke wina dewam bikero ziwan mireno. Sîyasetmedarê kurdî kurdkî tena sey hacet vînenê ke vera tirkdan de niburno vajo şima ziwanê ma qedexe kerdo. Ê sîyasetê xo tirkî kenî. Selahattîn Demîrtaş bi xo zî kitabanê tirkî nusneno. Wexto ke Selahattîn Demîrtaşî bi xo kitabanê tirkî nuşt, şar mîyanê sîyasetê kurdan de nê çîyan vîna, do vajo qey ez domananê xo nêmusna tirkî. Tirkî hêna muhîm o û nê sîyasetmedaran xo rê nimune bigîro. Na babete de tena xeta yê dewlete nîyo. Ganî ê ke îradeyê kurdan temsîl kenî qîmet bidî ziwan.”
‘Çimkî dewayêka înan çin a’
Gunduzî dewamê qiseykerdişê xo de dîyar kerd ke ganî sere de pozîsyonê kurdkî baş bêro famkerdene û wina dewam kerd: “Dewlete bîlasebeb ziwanê ma qedexe nêkena. Çira qedexe kena, çimkî welatê ma binê destê înan de yo. Wazena ke heta peynî îdare bikera û binê kontrolê xo de vera bida. Seba dewlete yeno mehneya berêko ekonomî. Coka ra nêwazena ke welat destê aye ra bivejîyo. Wayîrê nê welatî zî kurd î û ê nê welatî de cuyenî. Aye ra wazena qet nêbo kurdan asîmîle bikera û kurdî ferqê heqanê xo de nêbî. Xo sey sewbîna mîletêk nêvînî û welatê xo sey sewbîna welatêk nêvînî. Tirkîya de nika erebî estî, ziwanê ereban serbest o. Çimkî dewayêka înan çin a. Eke kurdî sewbîna welatan de zî dewaya welat û ziwanê xo bikerdêne do reyna raştê nê tedayan biameyêne.”
‘Xo pabesteyê kurdan nêvînenî’
Gunduzî da zanayene ke mîyanê komelê kurdan de kirdî ke xo girêdayeyê komelê kurdan nêvînenî estî û wina donma: “Tay kirdî estî ke xo pabesteyê komelê kurdan nêvînenî. No reaksîyonêk o. Sebebê nê reaksîyonî o yo ke sîyasetê kurdan seba ke kurmancî kenî merkez û heme organîzasyonî giranî danî kurmancî û kirdî teberê rojeva xo de veradanî, reaksîyon dîyeno. O se beno; tay kirdî werizenî vanî ma zî kurd nîyî. Sebebêko bîn zî o yo ke sîstem wazena kirdan kurdan ra cîya bikera. Sîyasetêko klasîk dinya de esto ke parçe biker û îdare biker. O zî no sîyaset o. No sîyaset nika ramena.”
‘Kirdî û kurmancî ferq nêkenî’
Gunduzî peynîya qiseykerdişê xo de qala tesîrê polîtîkayanê vera kirdan kerd û wina va: “Nika polîtîkayê vera kirdan û kurmancan cîya nîyî. Nê kurd ê. Xora înan xo rê dişmen vînena. Estbîyayîşê înan xo rê tehluke vînena.Wexto ke qedexe bikera, kirdî zî qedexe yo kurmancî zî. Kirdkî rê muameleyêko xususî heta ewro nêameyo kerdene. Tena paştî dana zazacîyan ke quwetê kurdan vila bikera û perçe bikera. Pêroyê sîyasetê xo, nê bingeyan ser o ramnena. Aye ra çi kird çi kurmanc ferq nêkeno û sîyasetê xo domnena. Arşîvê tarîxî de zî, cumhurîyetî, raporê şarqî û bi hezaran dokumanî estî ke dewlete ra ferq nêkeno û sîyasetê aye zaf akerde yo û zelal o. Nîyet o yo ke înan werte ra wedarna.”
