Rojhelatê Mîyanênî de alozîyêka girde est a. Hetêk ra dewletê serdestî û zordestî, hetekê bînî ra şarê pelixîyayî mabênê xo de şer kenê. Bitaybetî hêzê îşxalkerî destûr nêdanê ke şarî aramîye de biciwîyê. Çike awa pake maseyî mird nêkena. Hêzê herêmî û mîyanneteweyî awe qilêrin kenê û dima ra aye ra feydedar benê.
Nika Rojhelatê Mîyanênî de dide hêzê herêmî yê hêrişkar û kolonyalîstî est ê. Yewin Tirkîya, dideyin Îsraîl o. Rixmo ke nê dide dewletî û hukmatê ci hemberê yewbînî pêkewtiş kenê, mabênê înan de têkilîyê ekonomîkî yê xorî est ê. Îstatîstîkê 20 serran rastîye mojnenê. Ma vajê gama ke Erdogan serra 2002yî de ame îqtîdar, hacîmê bazirganîye kêmî-zêde 1 mîlyar dolar bî. Nika no hacîm hîna pîl bî û nêzdî 10 mîlyarî dolar o. Rexnekerdiş û qîrayîşê Erdoganî têna retorîk ê. Zerreyê ci tal o. Qîrayîşê ey maneno “toleyê goşmasî” yo ke zerreyê ci tal o. Mabênê Erdoganî û Netanyahu de “pêrodayîşê kelekvanan” est o. Yanî vera yewbînî çîyêk nêkenê, têna şaro ke dormeyê înan de yo zîyan vîneno. Erdogan hetêk ra hêrişê Gazze rexne keno, hetekê bînî ra Rojava de heman hêrişî keno. Rejîmê Erdoganî her tim “dirîye” sembolîze keno.
Na seserre de mîyanê nê 25 serran de nameyê 3 merdiman xeylê balkêş ê: Putîn, Netanyahu û Erdogan. Eke Hîtler ewro weş bibîyêne, bêguman xelate dayêne înan. Çike mêrasê ey yanî mêrasê faşîzm û nijadperestîye dewam kenê. Rejîmê Putînî yo olîgarşîk Ukrayna de her roje sîvîlan qir keno, banan rijneno û gonî rişneno. Yew zî Putînî eşkera kerdbî ke ê do Ukrayna “nazîyan” ra pak bikerê. Nêzdî 2 serrî yo ke artêşa Rûsya şaristananê Ukrayna de rîçikê şarî birnena. Polîtîkaya Putînî çend serrî yo Îsraîl de zî yena caardene. Mîyanê 70 serran de erdê Fîlîstînî ame talankerdene. Sîyaseto talanker nê rojan bi destê hukmatê Netanyahuyî dewam keno. Seke yeno zanayene 7ê teşrîna verêne de Hamasî hêrişê vera Îsraîlî kerd û xeylêk sîvîlî bi hovî qir kerdî. Nê hêrişî semedê Netanyahuyî “firsendêk” aferna. Çike armancê Îsraîlî yo “bimbarek” îşxalkerdişê pêro Fîlîstînî heta welatanê bînan o.
Arz-i mevud
Ge-ge tayê cigêrayoxî nusenê ke dewleta Îsraîlî goreyê kitabê yahudîyan yanî goreyê Tanahî têgêrena. Zanîyeno ke îtîqatê yahudîyan de konseptêko bi nameyê “arz-i mevud” est o. Yanî qaso ke Homayî Hz. Îbrahîm û ezbeta ci rê tayê erdî wad kerdê. Nameyê nê erdan “arz-i mevud” o. Îsraîl wazeno ke wadê Homayî bîyaro ca. Wina aseno ke îşxalê Fîlîstînî têna destpêk o. Dima ra beno ke Lubnan, Urdun, Sûrîye, Iraq, leteyê Misirî û zafêrîya Kurdistanî do bêrê îşxalkerdene. Birastî sînorê arz-i mevudî tesil nîyî. Labelê nê welatê ke ma rêz kerdî mîyanê sînoran de yê. Eke Tanah bingeyê polîtîkaya fermî ya Îsraelî ano pê, o wext Rojhelatê Mîyanênî de na seserre de do alozîyêke yan zî şerê girdî do biqewimîyê.
Hz. Îbrahîm û erebî
Yahudîyê ke Tanahî sey referans qebul kenê, esasî tayê şaşîyan zî kenê. Çike Hz. Îbrahîm têna pîrbavê yahudîyan nîyo. Zanîyeno ke Hz. Îbrahîmî de dide lajekî est ê. Nameyê ci Îshak û Îsmaîl o. Maya Îshakî Sara cinîya Îbrahîmî ya, maya Îsmaîlî Hacere zî “carîyeya” ci ya. Yahudîyî neslê Îshakî ra yenê. Erebî zî neslê Îsmaîlî ra yê. Yanî tarîx de nê dide neteweyî waûbira bîyî. Arz-i mevud têna yahudîyan rê wad nêbîyo. Ereban rê zî ameyo wadkerdene. Îsraîl bi zorî armancê xo ferz keno. Na seserre de goreyê îtîqatî têgêrayîş şaran rê qetî “aramîye” nêyano. Eksê ci sebebê qetlîyam û qirkerdişan beno. Yahudîyî Tanahî ferz kenê û musulmanî goreyê dîsîplînê îslamî cewab danê. Netîce de wirdî şarî yewbînî sey “goştroşî” birnenê. Ganî yo ke ameyoxê Rojhelatê Mîyanênî destê dînan de nêbo.
