Dinya bê awe dinya nîya. Awe semedê dinya muhîm a. Xoza bi sayeyê awe awan bîya. Cuye awe ra peyda bîya, merdimîye  zî. ¾ê dinya û 2/3ê leşa merdimî/e aw a. Awe  tena ya. Awe pê destê merdiman nêvirazîyena û alternatifê aye zî çin o.

Merdimîye xo nêweşî ra pê awe pawena. Awe înan rê tena cuye nêarda. Înan rê cebîr, fîzîk, her ca ra zanist, mîtolojî û medenîyet zî xo reyde ardê.

Dinya de cuye, 1,2 mîlyar serrî verê cûyî pê awe dest pêkerda. O çax heme ekosîstem xo bedilna. Bedilnayîş na cuya rêzile de awe hertim estbî.  Formanê bînanê cuye de awe qet kêmî nêbîye. Nê ekosîstemî de emrê merdimanê modernan zî mabênê 150.000-200.000 serrî mîyan yo. Emrê merdime/î goreyê yê emrê dinya qasê yew nuqta ya. La çîyêko bîn zî esto. Na nuqta felaketê dinya û felaketê merdimîye xo reyde ana.

1,2 mîlyar serrî badê pey dinyaya nikayêne de awe kêmî bîya. Dinya de merdim, semedê dinya heta nika tu wext tehdît nêbîyo. Merdim semedê dinya, semedê xoza, hetta semedê xo nika bîyo tehdîtêko pîl.

Nê hîrê sey serran de sîstemê kapîtalîst, teknolojî ser o awan bî. Pê teknolojîyê xo kedwerîya pîl kerde. Wayîranê teknolojî,yanî şîrketanê patronan, çimeyê dinya girewtî destê xo.  Waştêne nê çimeyan ra pere qezenc bikerî. Semedo ke destkewtişê peran  wextêk lazim bi, coka dewletan naye ser o  herb vet. Amancê nê dewletan havilê merdimîye nêbi, semedê patronanê sanayî faydedar bîyayene bi. Xora ne dewlete patronanê sanayî ra fek veradana ne zî patronê sanayî dewlete ra benî. Patronê sanayî çend kar bikerî hende baş o. Kar semedê sîstemê înan bi. Îdeolojîyê xo ser o  demokrasî awan kerd. Dewletê kapitalîstî Afrîka ra bigîrî heta qitaya Amerîka îşxal kerd. Înan rê vatêne ma şima rê medenîyet anî. Şarî ra va, ma şima rê rehetî û azadîye anî.  La raştîye wina nêbîye.Vera-vera no sîstem eşkere  bî. Vejîya orte ke no sîstem bi nameyê demokrasî  koleyîya moderne ana sereyê merdiman.

Nê sîstemî vatêne mulkîyeto xususî semedê merdiman baş o û mutlak o. Lâbelê tewr vernî de erdê merdiman îşxal kerd.Otorîteya xo bi zorîye da qebulkerdiş. Erdê înan de ê kerdî karkerê xo. Merdimî verê cû semedê xo yan zî semedê beganê feodalan şuxulîyêne, nika zî bîyîy karkerê şîrketan û dewletanê kolonyalîstan. Serê sibayî ra hetan şewe merdimî şuxulîyêne. Çi semed ra? Semedo ke tena wa nêmirî. Şuxulnayîşê înan ra patronî zêde-zêde bîyî dewlemend, merdimî zî hîna zêde bîyî feqîr.

La sîstemê patronan de patronî çend qezenç kenî bikî zî qet çimê înan mird nêbenî. Pîzeyê înan de qulike esta û se marî mijikî sipenî sipenî û badê pey her çîyî kenî ziwa. Semedê  înan mirdîye çin a.

Nê patronê şîrketan çim fînenî her çîyî. Çend kar bikerî, hende înan rê baş o. Peynî de se beno, se nêbeno muhîm nîyo.

Nê şîrketî, waranê cayê merdiman de fabrîka nanî ro. Se sîyanûrî, kîmyasalan erzenî zereyê erdî. Jehrê fabrîkayan erzenî çem û behran, dumanê kîmyasalî zî veradanî xoza. Ge-ge vernîya awa çeman gênî. Santralê Hîdroelektrîkî(HES) virazênî û habîtat bedilnenî. Xoza talan kenî û ekosîstemê cuya hemîne vîndî kenî.

Behrî ra vêşêr, çimeyê awanê dinya çeman ra vila benî erd. Çemî damarê xoza yî. Dinya ser o, goreba xo rehet gêrenî. No gêrayîş ganîyîye dano xoza.  No gêrayîş semedê tewir zafbêjîyacuye zaf muhîm o. Çimkî ganîyîye pê gêrayîşê awe vila bena û zêde bena.

Sîstemê patronan pê awa xoza karê xo zêdneno. Vernîya awa çeman semedê barajan gênî. Tena vernîya awe nêgenî. Vernîya daran, vernîya zerqitan, vernîya mîlçikan, vernîya mîlyon tewir-cuye gênî. No hal, mîkroorganîzmaya erdan hemînan rê tesîr keno.

Dinya de mîlyonan serrî mîyan de tewir-cuye xoza de virazîyaya. La winî aseno ke çend des serran ra pey do nê mîlyon tewir-cuyan ra qet çîyêk nêmano, zaf gandarî qir bibê û şorê. Hirsê pereyî emrê dinya, emrê xoza pûç keno, vindî keno û mirêneno.

Na aşme datê mi telefon kerd. Mi ra va “Dewa ma de baraj virazenî” Mi va “Senî virazenî? Dewa ma goreba barajan nîya HES qet nêbeno’’ Va ‘na hewe hîdroelektrîk santral nêvirazenî. Tewr vernî, vernîya çem û dereyî gênî, borîyan kenî zereyê erdî û awe zereyê borîyan ra benî.  Nê borîyan ra awe veradanî, ceyran virazenî. Badê pey na awe zî reaksîyon nawnena û bena jehr. Ferqê na awe yê bînan ra na ya: na awe semedê xoza bena jehr.” Mi va “Çi semed ra wina kenî?”. Va, “Semedê mesrefî kêmî bibo, seba ney kenî.”

Şima vînenî, semedê patronanê şîrketan kar her çîyî ra muhîm o û meqbul o. Qirika înan ra pere şino labelê qirika ma ra zî jehr şono war. Ê, heme xoza talan kenî ekosîstemî mirênenî û ma zî keyeyê xo ra vejenî, ma kenî koçber.

Ma zanî ke, awe tena yê merdiman nîya. Awe heqê xoza ya. Halbuke dewlete rayberîya awe, nameyê xoza û komelî gêna xo ser. Nika zî awe xoza û komelî ra gêna, diznena, patronan re roşena. Patronî zî hukmat û dewletan rê paşt danî.

Ma gerê heqê xoza û heqê komelî nêdî dewlete. Dewlete hertim bi neheqîyan xo pîl kerda. Dewlete heta nika komel pîl nêkerdo, hertim tena firsend dayo grûbêka biimtîyaze.

Vîrê ma de wa no bibo! Ma nêveradenî awa ma tonikê/qasayê şirketan wa dekera. Çemê ma damara xoza yê. Qederê merdimî/e, sey gerayişê aw a. Vernîya çemanê ma girewtiş, qirkerdişê ganîyan û merdimîye ya.  Ma nêveradenî damaranê ma ra gonîya ma bigîrî. Gerê ma nêveradî, mar mijik wa ma bisepo ziwa bikero.