Li gorî nûçeyên di çapemeniya herêmî de hatîn belavkirin, di çarçoveya xebatên ku ji bo Projeya Envantera Çandê ya Walîtiya Rihayê tên kirin de goreke ji kevir hatiye keşifkirin.
Hat diyarkirin ku gora ji kevir a bêhempa, xwedî avahiyek yek odeyî ye û bi rolyefên cur be cur hatiye xemilandin. Li ser dîwarekî odeya gorê rolyefeya zilamekî ku li ser milê xwe yê çepê razayî ye û li du goşeyên din jî rolyefên du jinên bi bask hene. Li deverên cuda yên odeyê rolyefên cuda jî hene.
Li deriyê ketina hindir nivîseke bi boyaxa axê (boyaxa xwezayî ya ku ji madenê hesinê zer an sor tê bidestxistin) hatiye xêzkirin, lê ji ber zirarê nikare were xwendin.
Ji ber lêkolînên heyî encamên teqez nadin, dê dîroka gora ji kevir ji hêla lêkolîn û vekolînên ku nû werin kirin ve were destnîşankirin.
Bajarê Riha bajarekî dîrokî ye û xwedî mîraseke dewlemend a çandî ye. Gorên ji kevir yên li Rihayê di nav avahiyên girîng ên serdema kevnar dene. Ev gor piranî di zinaran de hatine kolandin û bi rolyefên cuda cuda hatine xemilandin. Gorên ji kevir hem bi taybetmendiyên xwe yên mîmarî hem jî bi berhemên hunerî yên ku tê de hene balê dikişînin.
Dîroka gorên ji kevir yên li Rihayê bi giştî li gorî pîvanên cuda yên wekî vedîtinên arkeolojîk, taybetmendiyên mîmarî û berhemên hunerî yên ku di nav de ne, hatine çêkirin. Piraniya van goran vedigerin hezarsala 1emîn a BZ, bi taybetî serdema Hîtîtiyên Dereng (sedsala 9an BZ – sedsala 7an B.Z.) û serdema Romayê (sedsala 1emîn PZ – sedsala 4an PZ).
Rolyefên ku di gorên di keviran de hatine dîtin bi taybetî girîng in ji ber ku ew guhertinên di strukturên civakî û olî yên serdemê de nîşan didin. Ev rolyef bi gelemperî mijarên cuda yên weke têgihîştina bawerî, adet û jiyana rojane ya mirovên ku ew afirandine peyda dikin. Bi gelemperî, gorên ji kevir ên li herêmê xemilandî û rolyefên ku fîgurên mirovan, şêweyên heywanan û dîmenên mîtolojîk vedigirin hene. Ev hêmanên hunerî ne tenê ji bo armancek estetîk xizmetê dikin, di heman demê de vegotinên çandî yên girîng jî radigihînin. Bi lêkolîna van rolyefan, lêkolîner dikarin têgihiştinek kûr a dînamîkên pêşketî yên di nav civakên wê demê de, guhertinên di pratîkên olî, hiyerarşiya civakî û têkiliya di navbera mirov û xwezayê de, bi dest bixin.
Figurên Mirovan: Li ser dîwarên hundirê goran fîgurên mirovan ku bi gelemperî wekî nêr û mê têne xuya kirin. Ev figûr şêwazên cil û berg û pêkhateyên civakî yên serdemê nîşan didin.
Figurên Heywanan: Cûr be cûr fîgurên heywanan, taybet nêçîra heywanan, pir caran di xemlên goran de têne dîtin. Ev fîgur baweriyên girêdayî nêçîrê û şêwaza jiyana mirovan sembolîze dikin.
Mijarên Mîtolojîk: Di hinek goran de fîgur û dîmenên mîtolojîk hene. Rolyefên wiha pergalên bawerî û efsaneyên kevnar nîşan didin.
Motîfên şînatiyan: Motîfên şînatiyan ên xwezayê sembolîze dikin bi gelemperî di xemlên goran de tên bikaranîn. Ev motîf girêdana bi jiyan û xwezayê re tekez dikin.
Şêweyên Geometrîk: Di hinek goran de qalibên geometrîk jî têne dîtin. Ev şêweyên wiha ne tenê dîtinek estetîk pêşkêş dikin, di heman demê de têgihîştina hunerî ya serdemê jî nîşan didin.
Ev vedîtinên nû nîşan didin ku gorên ji kevir yên li Rihayê, ne tenê beşek ji mîrasa me ya dîrokî û çandî ne, di heman demê de ji bo veguheztinên pêkhateyên civakî û olî yên civakên kevnar fam bikin, çavkaniyek girîngin.
