Her cografya goreyê xo taybetmendîyê ci estê û Kurdistan de zî şaristanan ra bigî qezayan, qezayan ra bigî dewan heta gomeyan mîyanê xo de taybetmendîyê dewlemendan hewênenê. Gama ke merdim ewnîyeno xozaya Kurdistanî vano ke cennet no ware yo. Her herême bi xozaya xo merdimî sermest kena. Bi koyanê xo yê berzî û aseyan, bi vilanê xo yê reng û rengînan dîmenêk bêhempa vernîya merdimî de rafînena.

Merdim Kurdistan de eşkeno serê koyêk berzî de pêro emrê xo temaşerkerdişê dîmenî de derbas bikero. Taybet zî menga wisarî de. Wisar pêro wişk û giranîya zimistanî, serd û seqemê ci serê xo ra erzeno û bi her tewir rengan rîyê xo pêro ganeyan rê ramojneno. Enerjîya wisarî senî serê ganeyan de bi hawayêk pozîtîf tesîr kena, eynî tewir merdim xoza de zî na enerjî vîneno. Ka ma biewnê vilê ke wisar de zerrîya ma weş kenê kam ci yê.

Bi germbîyayîşê hawa û enerjîya zêde de tewr verên vilan de pîvoke rîyê xo ma rê ramojnena û silam dana. Gama ke hema vewre newe newe helêna aye bi pêro weşikîya xo, bi rengê xo yê morî vejêna meydan. Merdim o wext zano ke êdî germbîyayîş nêzdî yo û êdî do serd ma ra xatir biwazo. Her çiqas tewr verên pîvoke ma rê mijdîyanê wisarî bido zî la emrê ci zaf tayo. Coka yê ke wazenê rastê ci bêrê, ganî lez têbigeyrê û a weşikî ra bêpar nêmanê.

Sosine zî keyeyê pîvoke ra ya û ma rê çim şiknena. Sosine vana ha ez zî tîyaya. Bi rengê xo yê zerdî û menga adare de bi boya xo ya weşe xebere dana ma. Sosine sey waya xo ya pîvoke zaf tay ciwîyena. Adar de vejêna û Nîsane de ma ra xatir wazena. Eke şima wazenê weşikîya ci de mest bibê, emrê ci rê baldar bê.

Yew vila balkêşe zî Tumanê leglege ya. Semedê dergîya govdeyê ci, wina ameya binamekerdene. Govdeyê ci zergûn o û hîrê movikî estê ser de. Rengê ci mor o û heta menga gulane bi weşikîya xo xoza xemilnena.

Pirpizêke qeraxê koyan de menga Adarî de bena zergûn û bi weşikîya xo ya bêhempa weşî dana ma. Rengê ci gewr û sîya yo û semedê dermanî zî yena werdiş.

Hîlo; her mintiqayê Kurdistanî de bena zergûn. Hîrê rengê ci estê. Pembe, sipey û lîla. Xeylê cinîyî semedê porê înan nerm û weş bo awa hîlo xebitnenê. Heta hamnanî zergûn manena.

Kesê ke rastê Îbrehîm û Çîbrehîm nêameyê çin ê. Na vile senî ke dewan de bena zergûn, enyî ca de bajaran de zî vejêna vernîya merdimî. Vilêke bi înad û wişk a. Rengê ci; sipey, zerdik û pembe yo. Wisar de vejena, heta hamnanî zergûn manena. Semedê xeylê nêweşîyan yena xebitnayene.

Adarok; sey ke nameyê xo ser de ya, menga Adarî de vejêna. Tewirê renganê ci lîla, sîya û krem o. Emrê ci zaf kilm o û tena mengêk rîyê erdî manena.

Vila ke şibyena veyvan vila ke tûtîtî de kayê tutan de ca gêna vila Bûkûke ya. Şaxê ci derg û rengê aye hem sûre û hem zî pembe esto. Na vile ma ra erey erey xatir wazena.

Sabûnê Çûçikan; çîçegê ci sipeyê û heta hamnanî emrê înan esto.

Laflafok: sey pêçeke ya. Rengê ci krem û mor o.

Zergulik; sey gulê arzû yê û rengê înan zerd o û dimayê ke pelê xo weşênenê benê şilike.

Helbet tena nê vilî nêyê. Bi hezaran tewirê vilan Kurdistanî de benê zergûn û ruh û zerrîya ma de şax danê. Wa zerrîya ma zî sey nê vilikanê renginan weş û rengo rengo biba û qet pelanê xo nêweşêna. Wa zerrîya merdimayî timî sey wisarî zergûn biba û rengê xirabî nêdekewî dinyaya rengin û xira nêkera.