Heme civakan yew bi yew xo rizgar kerd, la kurd nêeşkayî xo rizgar bikerê. Zaf sebebî estbî, la nê sebeban ra di hebî zaf muhîm bî. Yew, çinbîyayîşê tîfaqê neteweyî, o bînî zî yewbîyayîşê dînê ma û yê tirkan o.

Seke ma heme zanê şaro tirk aîdê Anatolya û Mezopotamya nîyo. Asyaya mîyanine ra ameyo û bi sayê hetkarîya kurdan badê şerê Melezgîrî yê 1071î Anatolya de bi ca bîyo. Wexto ke dewleta osmanî qels bî û ver bi rijnayîşî şî, tersê qewernayîşê înan ya Anatolya û tersê reyna bê welat mendişî kewt zerrîya înan. Nê tersan vera gam bi gam ver bi sîyasetê nîjadperstîye ke çinkerdişê şaranê Anatolya û Kurdistanî esas girewtêne ra şî. Seba ke bê welat nêmanê û vajê Anatolya û Kurdistan welatê ma yo dest bi sîyasetê tirkkerdişê Anatolya û Kurdistanî kerd. Seba serkewtişê sîyasetê xo mudaxaleyê xoserîya civakan kerd û peynî ro pergalê xoserîya civakan ard û zext û zordarîya xo serê heminan de ferz kerd.
Waşt bi otorîteya navendî qeternayîşê şaran ya dewleta osmanî rê vindarno. Înan bi zext û zordarî di binê serwerîya xo de verdo. La sernêkewt û nêeşka vindarno. Hema hema heme şaranê bînan bi rihê neteweyî seba azadîya xo sere wedart û xo rizgar kerd. La kurdî û Kurdistan binê lepanê zordarîya osmanîyan de mendî. Çinbîyayîşê tîfaqê neteweyî û misilmanîya kurdan karê dewleta osmanî asantir kerd. La nêameyê menî ke do kurdî statû cuyayîşê xo yê xoser ya hezar serran ra birihetî fek veradê.

Kurdan fehm kerd çinbîyayîşê xoserîye çinbîyayîşê statûyê civatî yo, çinbîyayîşê statû çinbîyayîşê civatê kurdî yo. Coka bi hêrsêko gird û serewedernayîşanê girdan cevap da nê mudaxaleyanê osmanîyan. Bi desan serewedernayîşî virazîyayî. La nê serewedernayîşî bi rihê neteweyî nê, bi rihê eşîrî, mîrîtî û begîtî were ameyî. Coka heme herêman de teng mendî û sernêkewtî. Xoverdayîş û qehremanîyê zaf girdî virazîyayî la çi heyf ke heme bi qetlîyamanê şarê kurdî encam bî.

Serewedernayîşo yewin bi rayberîya Mîr Evdrehmanê Babanî di 1806î de şaristanê Silêmanîye de dest pê kerd. A roje ra nata 215 serrî yo civata kurd seba statûya xo, seba estbîyayîşê xo bê beyntar serewedernayîşan de ya û xover dana.
215 serrî yo polîtîkaya tirkistankerdişê Kurdistanî di merîyete da ya. 215 serrî yo seba ke kurdî nêbê wayîrê statû û nêeşkê estbîyayîşê xo bipawê polîtîkaya qirkerdişî, talankerdişî, wêrankerdişî û çinkerdişî serê civata kurd de ramnenê.

Dewleta osmanî rijîya û çin bî, la polîtîkîya çinkerdişê civata kurd û tirkistankerdişê Kurdistanî nêbedelîya. Komara tirke ya ke 1920an de serê mîrateyê osmanîyan de awan bî, hetê polîtîkaya çinkerdişê kurdan de bi awayêko hîna xidar dewam kerd. Parçeyê Kurdistanî başûr û rojawa yê ke di binê desthilatdarîya tirkan ra vejîya bî, heman aqûbetî reyde rî bi rî mendî. Dewleta tirke polîtîkaya çinkerdişê kurdan ser dewletanê bînan ferz kerd. Yew babeta ke çar dewletê dagirkerî serê ci de pê kerdî, tena qirkerdiş û çinkerdişê civata kurd bî. Di Rojhelat de ecembîyayîş, di başûr û rojawa de erebbîyayîş, di vakur de tirkbîyayîş serê civata kurdan de ame ferzkerdiş. Di çinkerdişê kurdan de di rayîr û raybazanê xo yê bêexlaq, bêheq û hiqûq de sînorî nas nêkerdî.

Di çar parçeyan de kurdanê ke ecembîyayîş, erebbîyayîş, tirkbîyayîş qebûl nêkerd, kurdanê ke kurdîtîya xo de israr kerd û qarşî polîtîkaya çinkerdişî de xover da ya kewtê zîndanan, ya ameyê kiştiş û ya zî welat ra ameyî teberkerdiş. Yê ke waştê sey kurdêk bicuyo şansê ci yê cuyayîşî Kurdistan de çin bî.
Tena bi nê kiryaranê xo nêvindertî, seba ke demografîya Kurdistanî bibedelnê bi mîlyonan kurdî Kurdistan ra koçber kerdî, başûr û rojawa de erebî, rojhelat de ecem û azarî, vakur de tirkî, lazî û afganî ardî Kurdistan de bi ca kerdî. Bi kilmî seba ke kurdan Kurdistan ra bivejê teber û terkî welat bikerê û demografîya Kurdistanî bibedelnê çi destê înan ra ame kerd û kenê.

Na polîtîkaya çinkerdişê kurdan û tirkistankerdişê Kurdistanî bi heme xidarîya xo nika zî merîyete de ya. Dewleta tirke seba ke kurdî nêbê wayîrê statû û estbîyayîşê xo qayim û mayinde nêkerê heme qewetê xo seferber kena, seba çinkerdişê statûya rojawa û başûrî çi destê aye ra yena kena. Seyîn vakûr de estbîyayîşê kurdan rê, ziwan û çandê kurdan rê tehammul nêkena di parçeyê bînan de zî estbîyayîşê kurdan rê tehammul nêkena.
Bado ke Efrîn, Serêkanî û Girêspî dagir kerdî, di sere de tabelayê kurdî ardî war. Seba ke demografî bibedelna kurdî qewernayî, mal û milkê kurdan dayî çeteyanê xo û çeteyê xo ewca de bi ca kerdî. Nika heman çî di başûrî de kena. 23ê nîsane ra nata hêrîşê başûrê Kurdistanî kenê. Heta nika nizdîyê 150 dewê başûrê Kurdistanî veng kerdê û wazenê çeteyanê xo ewca de bi ca bikerê.

Belê, dewleta tirke verê çeteyanê xo dana Kurdistan û înan Kurdistan de bi ca kena. La verê ciwananê kurdan dana dewletanê Ewropa û înan mecbûrê terkkerdişê welatî kena. Seba ke Kurdistan kurdan ra xalî bikera û xoverdayîşê kurdan bişikna ciwananê kurdan rê teyareyanê xo kena espar, bena Belarûs de dana ro û verê înan dana dewletanê Ewropa. Zafê ci serê Tirkîya ra bi keştîyan şirawena Ewropa.
Seke ma cor de vat; civata kurd 215 serrî yo seba destvistişê statû û xoserîya xo xover dano. Badê xoverdayîşêko bêhempa û bi dayîşê berdêlêko zaf giran di başûr û rojawa de statûya xo ya xoserî bi dest vist. Statû yena manaya cuyayîşêk kurdewar, bextewar, bê ters û xofî. Yena manaya estbîyayîş, qayîmbîyayîş û mayîndebîyayîşê kurd û Kurdistanî. Bi kilmî yena manaya têkşîyayîş û çinbîyayîşê xeyalanê dagirkeran yê çinkerdişê kurd û Kurdistanî. Coka xeyalê dewleta tirke ya yewîne statûyan orte ra wedarna û terkkerdişê welatî ê kurdan dewam bikero.

Polîtîkaya dewleta tirke û ya dewletanê dagirkeran ê bînan dîyar a, çinkerdişê kurd û Kurdistanî ya. Ganî polîtîkaya kurdan hewceyo pûçkerdiş û çinkerdişê na polîtîkaya dagirkeran bo. No zî di welatê xo de mendiş û bi xoverdayîşî pêkan o.
Badê xoverdayîşê 200 serran bi berdêlêko giran 30 serrî verê cû di başûr de statûya kurdan virazîya. Xoserî ra zêde Kurdistano Federal awan bî. Ganî na herême seba heme kurdan biba cayêko asayî, biba cayêko ke kurdî tede şad û bextewar bicuyê. Hewceyo ganî verê kurdan heminan ver bi na herême biba. La heyf û mixabin başûr bîyo pêkolê dagirkeran. Dagirkerî tede şad û bextewar cuyenê.

Şermo tewr gird oyo ke ewro ciwanê kurdî tewr zêde na herêma başûrî ra terkê welatî benê û bi teyareyanê dewleta tirke û yê Bexdayî verê xo danê dewletanê Ewropa. Serê sînorê dewleta Belarûs û Polanya de verê çimanê cîhanî de trajedîyêk yena cuyayîş û penaberê ke na trajedî de ca genê çi heyf ke zafê înan ciwanê başûrijî yê. Ciwanê başûrî zilm û zorê dagirkeran ra nêremenê zilm û zordarîya desthilatdarîya kurdan ra remenê. Wina asîyeno ke her çiqas rayberê başûrî kurdî bê zî hişmendîya ke serê karî de ya yê dagirkeran a.
No îspat keno ke tena kesayet ê rayberanê kurdan bo bes nîyo, hewceyo hişmendîya rayberan kurd û kurdewar bo.