Fîlozofêk vano ke ziwanê dayîke çermeyê merdimî yo, ê ziwanê bînî manenê kincan. Merdim eşkeno kincan bibedilno, la çerme nêbedilîyeno. Ziwanê dayîke hende girîng o. Merdim se keno wa bikero, nê çermeyî xo ra nêeşkeno cira kero. Seba ke çermeyê merdimî de nêweşîye nêqewimîyo, ganî qayîtê çermeyê xo bibo. Ziwanê kurdî zî çermeyê şarê kurdî yo. Se serrî yo netewe-dewlete nê çermeyî ser o her tewr operasyon kerd. La peynîye de serkewte nêbîye. Netîce de dewlete şaşîya xo qebûl kerde. Merdim yan dewlete se kenê wa bikerê, nêeşkenê vera herekîyayîşî ajne bikerê. Netîce de herekîyayîş ser keweno. Na çarçewa de dewleta tirke vera ziwanê kurdî bin kewte.
Pergalo cîyaker, tedaker û nîjadperest qerqele de yo. Paradîgmaya netewe-dewlete êdî komelî rê cewab nêdana. Komel seserra XXI. de çîyê newî, hîkayeya newî, pergalê demokratîkî û hemdemî wazeno. Komel hewcedarê “hemwelatîya têduşte” yo. Bi mîlyonan kurdî hinî nêwazenê bê statu cuya xo bidomnê. Êdî sebr û tehemmulê kurdan çin o. Verê kurdan de xeylêk nimuneyî est ê. Mîsal kurdî eşnawenê ke Îspanya de baskî, Almanya de sorbî, Fînlandîya de samîyî wayîrê heqanê xo yê komelkî û kulturkîyan ê, coka êdî sebrê ci nêmendo.
Roşanê ziwanî
Seke zanîyeno 15ê Gulane Roja Roşanê Ziwanê Kurdî ya. Rixmê pêro teda û zextan, rixmê pêro zordarîyan kurdî roşanê ziwanê xo fîraz kenê. Rixmê her tewr zulmî kurdî ziwanê xo ser şayîyayan serûber kenê. Roşan têna yew aktîvîte nîya, eynî dem formê xoverdayîşî yo. Roşan vera pergalê înkarkerî vengê xo berzkerdiş o. Roşan mîyanê dînamîkanê kurdan de ziwanê dayîke ser o “hayîdarî” ya. Coka şaro kurd ganî her serre nê roşanî de bivejîyo kuçeyan, raşteyan pirr kero û vengê xo hîna zêde berz kero ke wa no qîrayîşêko heqdar û rûmetdar goşanê zulmkarî “kerr” bikero.
Destê dewlete de tuwerzîn
Dewleta tirke seserra XX. de xeylêk sucê pîlî kerdî. Destê xo de “tuwerzîn” kirişt, ça de ke raştê ziwan, nasname û kamîya cîyaye ameye, ê dayî tuwerzînî ver. Netîceya na polîtîkaya “yewpereste” de tayê ziwanê erjayeyî çi heyfo ke vîndî bîyî û şîyî. Mîsal ubihkî, mîsal mlahso verê çimanê ma de ameyî çinkerdene. Dewleta ke mergê nê ziwananê kêmneteweyîyan asteng nêkena, eslê xo de ruhê kiştoxî kirişena. Ma dî ke netewe-dewlete kêmneteweyîyî arêyê xo de rarî dayî. Se serrî yo no arê ziwan, kultur û nasnameyê kurdan zî rarî dano.
Famkorîye û famdarîye
Dinya vurîyena, hemsencîyê Rojhelatê Mîyanênî vurîyenê, aqil vurîyeno, hişmendîye vurîyena. Ganî dewleta tirke zî xo bivurno. Ganî îdarekarê na dewlete bizanê ke vera herekîyayîşî ajnekerdiş çareserîye nîya. Çemê komelî êdî çi astengîye nas nêkeno. Eke dewlete wazena ke mîyanê komelî de aramîye bibo, o çax yew çareserîye est a, a zî serê çemî de ajnekerdiş o. Sewbîna rayîr çin o. Aql û fam nê rayîrî ferz kenê. Dewlete heta nika vera kurdan “famkorîye” kerde, ma hêvî kenê ke naye ra dima a do “famdar” bibo. Heta nika famkorîye komel lete kerd, mîyanê komelî de dişmenîye ramite, wa naye ra tepîya famdarîye bêro ceribnayene. Verê dewlete de di rayîrî est ê: famkorîye û famdarîye. Wa îdarekarî hesabê seserra XX. bikerê û goreyê ci pozîsyonê xo dîyar bikerê.
