Roja dîyine ya ke komxebata Perwerdeyê ziwanê Dayike de ver bi çareserîye, îmkanî, astengî û pêşnîyazî ya ke Amed de hetê Egîtîm Senî ra yena kerdene. Ame vatene ke sîstemê perwerdeyî yê bi ziwanê dayike hewce keno. Nê komxebate de pêşnîyazî ameye organîzkerdene. Xeylê temsîlkarê komelê sivîlî tewrê ci bîyî û zafî nuştoxî ziwanzanan fikrê xo va û pêşnîyazê xo kerdî.

 ‘Sazîyê ma qiymet nêdanê lehçeya zazakî’

Temsîlkarê bi nameyê Komela Heqê Merdiman pawitox Yakup Guvenî qiseyî kerd û derheqê neheqîya kirmanckî de gazincê xo kerdî. Yakup Guvenî wîna vat: “Sazîyê ma kurdan mîyanê zehmetîye de ameyî meydan. Hetê dewlete de qedexîyatî, astengî serê ziwanî virazîyayî. Ez eşkena nê probleman ser o vindero. Hetê sazîyanê ma de warê kirmanckî de neheqî esto. Ez wazeno çen mîsalan vajo. Xora tayê mêrdimî estî vanê zazayî cîyayî û kurd nîyê. Ma zî vera înan vanê ma heme kurdê, la zazakî tena lehçeyo.

‘Warê zazkî de neheqîya pîle esta’

La çi heyfo ke sazîyanê ma mîyanî de cîyayeyî û neheqî estî. Çîyê nê neheqî her kes vano ziwanê ma yewo û zazakî binê tehlukeyî de o û ganî ma warê zazakî de wayîr bivejîyê. La çi heyfoke pratikte ana nîyo. Bi nimûneyî heme tabeleyê sazîyanî de nameyê sazîyan tirkî û kurmancî esto, la zazakî çinîyo, bibo se zî, tay cayan de en peynî de bi çekuyê şenîkî reyde ameyo nuştene.

‘Zazakî nêmeyê kurmancî qîymet nêveyneno’

Sazîyanê ma de zazakî nêmeyê kurmancî qîymet nêveyneno. Kemanîya zazakî çîya. Sosyal medya de zî heme embazî kurmancî û tirkî yeno nuştiş. Heme şaredarîyanê ma de zî eynî çî virazîyenê. Eke ma îtîraz bikerê se zî bi rewşa seke rîcay û minetî ra yena ca. Ganî ma vera nê neheqî bigîrê û bi rewşa zerrî ra wayîrê kirmanckî vejîyê. Ancîzî seba ke Egîtîm Senê Amedî nê komxebate viraşta ez sipasîya xo keno.

‘Ma bi serrano ke behsê ziwanê perwerdeyî yê dayîke kenê’

Serekê Egîtîm Senê humara 2. Serhed Kiliçî seba komxebato ke, di rojî ame kerdene derheqê nê xebatî de rojnameyê marê qiseyî kerd. Serhed Kiliçî dîyar kerd ke “Ma seyê Sendîkaya Egîtîm Senî bi serrano ke behsê ziwanê perwerdeyî ya dayîke kenê. Seke şima zanêke no watiş muhîmo. Tabi no tewr watiş muhîm o. Ganî no watişê perwerdeyî şênber bibo û çi modelêke ma bidê verê şarî. Helbet bi tena pêşnîyazê teberi estî û la çiqas astengî verê ma gênê û ma înan ser o vindenê.”

Serhed Kiliçî wîna dom kerd: Nê di rojîyo xeylêk pêşnîyazê rindî, fikrê weşî vejîyayî meydan. Bi esasê xo de zî rewşa tirkîya esta. Ma eşkenê ke zaf çîyan vajê. Rewşa Tirkîya çiqas marê musade kena. Ma şikînê hetê hiqûqî ra û rewşa polîtîkî ra musaîta musaît nîya. Ma şikînê çi pêşnîyaz bikerê tayê nêtê ma ameyî pêser.

Nê di rojîyo no komxebat dewam keno, hetê hiqûqî ra ganî tayê çîyê bêyrê bedilnayîş. İno ame vatiş. Hetê pedogojî polîtîkî ra perwerdeyê yê dayîke çiqas muhîm o? Hetê pîskolojîya gedeyan ra ser o perwerdeyê ziwanê mayî çîyo? Asîmlasîyon çîyo, û ma senî ver asîmlasîyonî xovero bide û ver bigîrê?

Di meymanê ma ewropa ra ameyî, tecrubeyê înan esto mintiqaya Îspanya Bask mabênê Firansa û Îspanya û ra manenê îtade tayê ceribnayîşê înan esto. Ceribnayîş virazîya û nê ceribnayîşî çîyê senî pisgirêke xo çareser kerdê. Îrlandaya Bakurî Galler Kanada nê mesela xo senî çareser bîyî. Serê nînan vindetî me.”

‘Ma heme hetî ra lehçeyan sero zî vindertî’

Serhed Kiliçî vatena xo wina qedênê: “Ma heme hetî ra lehçeyan sero zî vindertî. Perwerde bi ziwanê maye bibo û rewşa halê kurmacî, zazakî senî beno? Şaristanê ke ma tede ciwîyenê Sûryanî û Ermenî zî estî. Rewşa înan sero qalî kerd. Yew qiseykerdox Sûryanî ame hêz da ma fikrê xo ma de pare kerde. Ma ewro kursîyê azad ronayî, kursîya azad ma hemin ra veng da înan. Nika ha salonda qalî kenê fikranê xo vanê û pêşnîyazanê xo kenê. No qeyde ma wazenê ke fikrê heme sazîyan bêro vatene û yew fikrê ko, xebatê ko hempar virazîyo.”