Maddeya 2. a qanûnê bingeyî yê Tirkîya de nusîyeno ke Komara Tirkîya heqanê merdiman rê rêzdarîye ramojnena; dewleta sekuler, komelkî û huqûqî ya. Seserra XX. de bi şeklêko zelal eşkera bî ke Komara Tirkîya çekuya “sekularîzmî” têna şuxilnaye, pergalo sekuler nêronîya. Eksê ci cuya teolojîke ameye awankerdene. Yew nimûne, serra 1924 de sazkerdişê Serekîya Karanê Dîyanetî yo. Dîyanet a serre ra nata têna sunnî û hanefîyan rê xizmet keno. Heme camîyî û kursê Quranî pabesteyê Dîyanetî yê. Ewro merdim çimdarîye keno ke Tirkîya û Kurdîstan de fekafek 25 hezar kursê Quranî û 102 hezar camîyî est ê. Nê cayan de kêmî-zêde 125 hezar wezîfedarî xebitîyenê. Nê wezîfedarî girêdayîyê Dîyanetî yê. Butçeya Dîyanetî butçeya 10 wezîrîyan ra yena pê. Binê nê şertan de merdim nêeşkeno vajo ke Tirkîya de pergalo sekuler est o. Eksê ci Tirkîya de serdestîya yew dîn û mezhebî est a.
Maddeya 2. de nusîyeno ke Komara Tirkîya “komelkî” ya. Na komare destpêk ra heta nika têna sinifanê serdestan rê, yanî verê cû feodalan rê dima ra zî burjuwazî rê xizmetkarîye kerde. Xora dewlete eslê xo de “rêxistina sermaye” ya. Komel hertim bi destê dewlete ame kedewerdene. Dînamîkanê serekeyîyan ê komelî ra yew kurdî bîyî. Komara Tirkîya seba ke estîya kurdan werte ra wedarno, her tewr metod şuxilna. Qetlîyamî virazîyayî, ziwanê kurdan qedexe bî, bi hezaran kesî nefî bîyayî, xeylêk kurdî erzîyayî zîndanan û raştê zulm û zordestîye ameyî. Bi kilmî kurdî raştê “reftarê komelkî” nêameyî. Eksê ci her cîyakerîye, asîmîlasyon û înkar ame caardene. Komara Tirkîya têna goreyê menfaetanê sinifanê pelixnayoxan têgêraye.
Qanûnê daristanî
Yewna maddeya 2. de yeno nuştene ke Komara Tirkîya dewleta huqûqî ya. Kamcî huqûq? Her çî raver huqûq bixo binîqaş o. Normê ke destpêk ra heta nika virazîyayî, têna yew “netewe” pawenê. Yanî bingeyê huqûqî de “tirkperestîye” est a. Goreyê qanûnanê Tirkîya têna ziwanê tirkan wayîrê heqî yo. Ê netewe û ziwanê bînî raştê cîyakerîye yenê. Xora huqûqo mîyanneteweyî qet nêno hesibnayene. Ganî hîyerarşîyê norman bibo, no zî çin o. Nê welatî de her tewr dizdîye, bêrayîrîye û serokerdoxîye qewimîyaye, labelê derheqê înan de çi muhakemekerdişêko dadmend nêvirazîya. Bi hezaran kiştişê ke kerdoxê ci “nêdîyar” ê, est ê, derheqê înan de gamêka huqûqî nêerzîyaye. Bi kilmî Komara Tirkîya de qanûnê daristanî derbasdar o. Keso ke hêzdar o, wayîrê îqtîdarî yo û “huqûq” nê kesan rê xizmet keno.
Peymana komelkî
Heme komel zano ke Komara Tirkîya de yew çîyo muhîm kêmî bî, o zî “demokrasî” yo. Na seserre de komel hêvî keno ke wayîrê demokrasî bibo. Seba awankerdişê demokrasî ganî aştîya komelkî bibo. Aştîye ra tepîya “peymana komelkî” hewce kena. Ganî heme dînamîkê komelî bêrê têhet û semedê ameyoxê têduşt û azadî mîyanê xo de pêbikerê. Têna komara demokratîke eşkena merdimî bixelesno, problemanê seserre çareser bikero. Ganî hişmendîya “netewe-dewlete” bibedilîyo, heme şar û bawerîyî binê hemwelatîya têduşte de biciwîyê.
