Her dewleta serdest û îşxalkere metodê kolonîzasyonî şuxilnena. Tirkîya zî dewleta kolonîzator a û se serrî yo vera Kurdîstanî polîtîkaya kolonî ramina. Senî ke parzemînê Amerîka de çermsûrî raştê zulm û zordestîye ameyî, kişîyayî, ziwan û kulturê ci ame çinkerdene, herêma Kurdîstanî de zî no tewr polîtîka ameye caardene. Seba ke kurdî tirk bibê, ziwanê xo xo vîr ra bikerê, kulturê xo vîndî bikerê, estîya xo vîndî bikerê her tewr metodo hovî ame xebitnayene. Bitaybetî serranê 1920 û 1930an de ziwanê kurdan qedexe bî û xeylêk qetlîyamê koyî virazîyayî. Qoçkirî, Agirî û Dêrsim de bi hezaran kurdî ameyî qirkerdene.
Ahtapot û kurdî
Dewleta tirke de yew finis ultimis est bî, o zî kolonîzekerdişê Kurdîstanî bî. Na polîtîka çar leteyanê tewr zîyade panc leteyanê Kurdîstanî de zî ramîyaye. Mîsal leteyê Qafqasya yê Kurdîstanî de serra 1923yî de Kurdîstano Sûr ronîyabî. Îdareyê Anqara waşt ke na yewîne wedarno. Na çarçewa de telgrafêko ke bi destê Anqara teşrîna verêne 1925 de erşawîya, xeylê muhîm o. Goreyê telgrafo ke şî sersefîrîya Moskova, konsolosîya Baku û Erîvanî, Anqara vana ke kurdî do “Komara Kurdan” awan bikerê, ziwanê kurdî de perwerde bigerê, mamosteyî şerê Tirkîya û dersa kurdî bimusnê. Di aşman ra dima konsolosîya Baku îdareyê Anqara rê telgrafêk rusna û vat ke Komara Kurdan nê têna yew qezaya qije do bêro ronayene. Yew zî telgraf de nusîyêne ke Kurdîstanê Sûrî de dersî do bi tirkî bidîyê. Bi kilmî hukmatê Bakur zerreyê îdareyê Anqara “keyfweş” kerdbî. Yeno texmînkerdene ke Tirkîya rijîyayîşê Kurdîstanê Sûrî de rolêko pîl kay kerd. Merdim reyna eşkeno vajo ke “Tirkîya vera kurdan sey ahtapot têgêrena.” Kurdî ça de çîyêk nanê ro, raştê zulm û zordestîya tirkan yenê.
Rojîn Kabaîş
Ahtapot wazeno na seserre zî kurdan bigero binê baskanê xo. Vera cinîyan, xoza û ziwanê kurdî tedayî domîyenê. Mîsal qetilkerdişê Rojîn Kabaîşe de yew serre yo ke dezgehê dewlete û organîzasyonê medya propagandaya “xokiştişî” kenê. Yew serre dima Dezgehê Tipî yê Edlî eşkera kerd ke serê leşa Kabaîşe de nimûneyê DNAya camêrdan est ê. Nê nimûneyî ramojnenê ke Kabaîşe xo nêkişto, bi destê camêrdan ameya qetilkerdene. Na rewşe nîşan dana ke dewleta pederşahî raştîye nimito. Ganî qetilkerdişê Kabaîşe bêro roştîkerdene. Eke cinîya kurde yena qetilkerdene, huqûqê kolonî gurîyeno. Edaletê dewleta Tirkîya vera cinîyanê kurdan nêno ca. No metod vera Gulîstan Doku zî amebî şuxilnayene. Hema zî rayapêroyî nêzana ke Doku rê se bî û ça de ya. Nimitiş û pawitişê camêrdî taybetmendîya dewletanê pederşahîyan a. Ne huqûq ne edalet ne zî heqê merdiman nê tewr dewletan de wayîrê çi mana nîyî.
Besta û Sekasûr
Têna cinîye nê, vera xoza zî hêrişî dewam kenê. Xeylêk bajaranê kurdan de rijîyayîşo ekolojîk est o. Mîsal herêma Besta de bi destê cerdevanan xeylêk darî birîyayî. Polîtîkaya talankere baxusus wareyê madenkarîye de yena caardene. Na çarçewa de çend mengî yo Dêrsim de herêma Sekasûrî de vera madenkarîye çalakîyî est ê. Şar nêwazeno ke cayê xo bêro xeripnayene. Sekasûr hem hetê tarîxî hem zî hetê îtîqatî ra cayêko giring o.
