Merdimê ke dewan de bîyê pîlî kesan zanê û kesan ra hes kenê. Wextê tûtîtî xo de zehf tenan enî kesandir kay kerdê. Bi taybetî kesay qickekî. Kesay qickekî qasê kefê destê ma çinê bî. Ma girotêne dest, pê kay kerdêne, dima ra vera dayêne û înan kerdê ke bi leze şorê la lezey cînan zî feyde nêdayne, ma reyna ê qefelnayêne.
Tewir bi tewirî kesay bîbî. Ene nuşte de bêrê ma verê xo bidê kesayêk taybete.
Namey ene kesa ke ma sero vinderê “Kesay Firatî” ya. Ene kesa, kesay kurdan e, mîyanê erdê înan de vecîyaya meydan û tîya est a. Namey cay bi zanistî “Rafetus euphraticus” o. Ene kesa famîlyaya Trionychidae ra yena û mîyanê golanê bi çamûr û çeman de cuya xo dewam kena.
Heme kesayî estey paştey înan wişk o. La yê ene kesa serê estey paştey ay de çermêke nerm zî est o. Serey ene kesa de zî ferqêk xo est o, çimkî vernî serey ene kesa de xortumêk est o, qulanê vernî enî xortumî ra nefes gêna.
Ene kesa zehf tay mîyanê aw ra vecêna û xo dana verê rocî. Zafaneyê cuya ay binê awe de, mîyanê çamûrî de derbas bena. Bi çerm û zerey fekê xo eşkena nefes bigîra, loma eşkena demêke derg binê awe de bimana.
Ene kesa henî nebatan, masan, kêzikanê awinan û heme heywananê awin ê qickekan wena.
Heta enka ene kesa mîyanê Çemê Firatî û Çemê Dîcle de hamey vînayişî ke wirdî çemî zî çemê ma yê. Û enka sedemê awbendî serê enî çemanê ma de hamey viraştişî enî kesay zî qelîyenê, neslê înan beno vindî.
Erê, tam meselaya ma zî ene wa. Embazê mi Metin Yoksu serê Heskîfî de belgefîlmêke bi namey “Siya Avê” viraşt bî. Belgefîlm mocneno ra ke Awbendê Ilisû çaway zirar dawo merdiman. Qeybî enî belgefîlmî a rocî mi Metinî dir xeberî da û va “Bi mîlyonan cureyê kulîlkan dewrê Çemê Dîcle de bîbî, la semedê awey awbendî serêna go enî kulîlkî hendî çinêbê”, û ê qalê Kesay Firatî zî kerd. Vat ke cayê kesan ke tede cuya xo dewam bikerê nêmendo, awbend cayê înan zî dagir kerdo.
Serdestê kurdan mîyanê heme axey kurdan de ca ro înan teng kenê. Bi Awbendê Ilisû ra ca ro Kesay Firatî zî bî teng. Neslê înan zî hendî qedêno.
18’ê gulanê 2020’an de xeberêke anayîne bîbî, “Jendirmeyan dewêkey Baglarê Diyarbekirî de Kesay Firatî ke neslê ay qeliyeno vîna. Jendirmeyan a mîyanê awe de vindarna, bi eno awa berd teslîmê Midûrîya Şaxey Parkanê Neteweyî û Pawitişê Xoza kerd. Go ê a kesa berê veradê mîyanê Çemê Dîcle.”
Ma kurdî feqîr ê, bê wayîr ê. Semedo her merdimê ma yenê kiştişî, kunê zîndanan, hezar zehmetîyan vînenê ma ene joy ra firsend nêvînenê verê xo bidê xozaya xo, heywananê xo ke ê zî zehmetî vînenê, neslê înan zî qeliyeno. Mi va hema ewro wa dewre qeybî înan bo. Ma Kesay Firatî bîyarê xo vîr. Wa bêro zanayîn kurdî kesanê xo zî nêkenê xo vîrî ra.