Jîna Emînî ya 22 serre 13ê êlule de Tehran de seba ke gijikê ci binê laçike ra asayêne hetê ‘polîsanê exlaqî’ yê rejîmê Îranî ra amebî qetilkerdene. A roje ra nata Rojhelat û Îran de şarî vera rejîmî sere wedarit û çalakîyî dest pêkerdî. Xeylê welatan de cinî û camêrdî seba protestokerdişê qetilkerdişê Jîna qijikê xo tira kenî û vanê ke qetilkerdişê cinîyan binê nameyê olî de yenê kerdiş. Serewedaritişê şarê Rojhelatê Kurdistanî û Îranî vengo gird da. Badê Şorişê Rojawanî serewedaritişêko winasî nêvirazîyabî.
Derheqê babete de rojnameger Erdal Erî qisey kerd. Erî rojnameyê ma rê rewşa Îranî û Rojhelatê Mîyanenî ercnaye.
Erî destpêkê qiseykerdişê xo de bale ante polîtîkaya înkarî yê îqtîdaran ser û wina vat: “Polîtîka û sîstemê Îranî înkar ser o ameyî viraştene. O zî sey Tirkîya kurdan înkar keno. Şaranê bînan înkar keno. Cinî û camêrdan seyyewbînan nêvîneno. Şarê Îranî ser o zilmêko gird esto. Cinîyî zaf tedaye vînenê. Ewja de demokrasî çinî ya û azadîye çinî ya. Komara Îranî kam ke duştê nê zilmî de vindert, kamî ke demokrasî û azadîye waşte, xo rê dişmen vînena û hêrişê ci kena.”
Exlaq menfeatê mollayan o
Erî cewabê persê ‘Exlaqo ke îqtîdarî qala ci kenî şima gore çi yo û seba îqtîdarî exlaq çi yo?’ da û vat: “Seba rejîmê mollayan exlaq menfeat û hukmdarîye înan o. Mîyanê ci de yew exlaq çinî yo. Tede bêexlaqîye esta. Cayo ke tede exlaq çinî bo, ewca de zulm, xirabîye û her tewir bêhuqûqî esto. Îran de hukmat sîstemê xo nê bêexlaqîye ser de ramneno.”
Îslamo sîyasî problem o
Dewamê qiseykerdişan de qala îslamê sîyasî yo ke pêro îqtîdarî bawerîyan seba menfeat û dergkerdişê emrê xo xebetnenê, ame kerdiş û Erî bale ante mîtîngê Erdoganî yo ke serra 2015î de Amed de amebî viraştene û Kur-an’i Kerîm sahne de amebî wedaritene, ser. Erî nîşan da Erdogano ke wextê îqtîdarê xo de îmze eşto xeylê qetlîyaman û wina dewam kerd: “Îslamo sîyasî heme cayan de problemêko gird o. Dîktator yan zî dewletê zordarî meseleya îman û îtîqatî seba menfeatê xo îstîsmar kenê. Tirkîya de Erdogan, Îran de zî reîsî dîn û îman ser o şarî qan kenê.”
Çareserîya probleman yewî ya
Erî da zanayene ke Rojhelatê Mîyanenî de çiqas qetlîyam ame viraştene, binê nameyê îslam, tirk, fars, ereban de ame kerdene û vat: “Qeyda nêvurîya. Pero zî kurdan înkar kenê. Duştê na zura girde de ganî kurd û yê ke demokrasî, azadîye wazenê bibî yew. Çareserîya probleman yewî ya.”
Erî şerê ke Rojhelatê Mîyanenî de yenê ramitene û têkoşînê ke tîya ercnayî û vat: “Tebîî cayo ke tede zulm esto duştê ci zî şer esto. Ma ke tarîx de nîya da heta na roje wina bîyo. Tarîx şerê zalim û mazluman bîyo. Ewro zî no şer devam keno. Tewr modelo newe û teze newedarîya Rojawanî ya. Modelê Rojawanî de pêro şarî bi rengê xo, ziwane xo, kamîya xo mîyanê sîstemî de ca gênî. Ê têduşt ê. Kes kesî ra berz yan zî qij nîyo. Sîstemê Rojawanî de mabenî cinîyan û camêrdan de ferq çinî yo. Fikrê mi wina yo; kam ca de dîktatorî biba, kam ca de zalim û zulm bibo, ganî ewja bibo sey şorişê Rojawanî. Seba cayanê winasîyan şoriş lazim o. Welatê sey Tirkîya û Îran sere de yî.”
Potansîyel û zemînê şorişî esto
Erî tewr peynî qala Şorişê Rojawanî û çalakîyanê Rojhelatê Kurdistanî kerd û bi cewabdayîşê persê ‘Şima gore çalakîyê Rojhelatê Kurdistanî beno ke biaçarîyê Şorişê Rojawanî?’ qedêna: “Yanî însan ewro nêeşkeno vajo beno yan zî nêbeno. Hona rew o. Hama potansîyel û zemîn esto. Mesela girêdayeyê yewbîyayîya kurdan a. Kurdê Rojhelatî wazenê xoser û azad bibî. Wazenê demokrasî bêra Îranî. Hama yew raştîye esta; dewleta Îranî dişmenêko qijkek nîya. Ganî pêro kurdî qewet bidê kurdanê Rojhelatî. Çar parçeyê Kurdistanî de kurdî yew bibî. Rayîrê azadîye tîya ra, yewbîyayîye ra vîyareno.”
