Seke zanîyeno 13yê hezîrane de Îsraîlî vera Îranî dest pê şerî kerd. Eslê xo de ameyîşê pancşemeyî çarşeme ra dîyar bîbî. Çend aşmî yo ke şer ameyêne nîqaşkerdene. Na çarçewa de şer seba ma surprîzêko pîl nêbî. Surprîz nêamadebîyayîşê Îranî bî. Rixmo ke her aşme derheqê nê hêrişî de “qalûqir” est bî, Îranî amadekarîya pawitişî nêkerde. Beno ke Trumpî Îranî rê dafike viraşte. Çike mîyanê Îran û DYA’yî de pêvînayîşê nukleerî ramîyêne. Bi îxtîmalêko pîl Îranî bawer nêkerd ke Îsraîl duştê nê pêvînayîşan yeno û dest pê hêrişî keno. Netîce de Îsraîlî mîyanê yew hewteyî de zerarêko pîl da. Bêguman nê şerî de 3 armancê Îsraîlî est ê. Yewin îmhakerdişê kapasîteya nukleerî, dideyin çinkerdişê kadroyanê asta corêne, hîrêyin rijnayîşê rejîmê Hamaneyî yo. Na çarçewa de Îsraîl hêrişanê xo zêdneno û wareyê şerî de serdestîya xo hêzdar keno. Ma biewnê Îran çend rojî yan aşmî deyax keno.
Rojhelatê Kurdîstanî
Şerê Îran û Îsraîlî bêguman Rojhelatê Kurdîstanî zî eleqedar keno. Xora Îsraîl şaristananê Rojhelatî yê sey Kîrmanşah, Mehabad de xeylê aktîf o û hêrişê vera nuqtayanê Îranî yê leşkerîyan keno. Yanî na herême de zî alozîyî domîyenê. Kurdî bêşik seba ke xo bipawê, her tewr amadekarîya xo kenê. Seke PJAK’î eşkera kerd, kurdî nêwazenê ke şer xorîn bibo û hêvî kenê ke çareserîya demokratîke bibo. La eke şer Rojhelat de vila beno, kurdî eşkenê xo rêxistin bikerê û herêma xo vera hêrişan bipawê. Kurdî baş zanê ke rejîmê Hamaneyî ra xêr nêno. Xora Rojhelat de vera kurdan zulm û zordarîye qet nêqedîyaye. Nê konteksî de Qazî Mihemed vano ke “eke acem hingimên dano, şima bizanê ke qetî jehr erzeno mîyanê ey”.
Çeperê demokrasî
Rixmo ke dewleta tirke vînena ke Rojhelatê Mîyanênî de şewat est o, Îran û Îsraîl sereyê yewbînî birnenê, çi tedbîrêk nêgena. Tîya de tedbîr asayîş yan çekdarbîyayîş nîyo. Yew tedbîr est o, o zî demokratîkbîyayîş o. Heta ke çeperê Tirkîya bi demokrasî nêno girewtene, no welat her şer de bêpawitiş maneno. Hukmatê Erdoganî çend aşmî yo komelê Tirkîya û Kurdîstanî xejilneno. Komel paweno ke seba awankerdişê aştîye û komelê demokratîkî gamê şênberî bierzîyê, la çi gamêke nêerzîyena. Ne qanûnê bingeyî yê neweyî de averşîyayîşê pîlî est ê, ne zî parlamento de komîsyon yeno sazkerdene.
Seyrangeyê şerî
“Seyrangeyê şerî” têna bi destê Devlet Bahçelî yeno vînayene. Bahçelî vano ke Îranî ra dima Îsraîl do pêşkarê Tirkîya bibo û prosesê “Tirkîyaya bêterore” biqedno. Birastî Bahçelî nê qiseykerdişê xo de hukmatê Erdoganî “hayîdar” keno û ci rê vano ke seba demokrasî, aştîye û çareserîya meseleya kurdan gamanê xo lez bierze. Çike Bahçelî zano ke otorîterîye têna peynîya hukmatê AKP’yî nê, peynîya newete-dewleta Tirkîya zî ana. Bahçelî çimdarîye keno ke dormeyê dewleta tirke de Sûrîye de, Iraq de û nika Îran de pergalo yewperest, otorîter, cîyaker û nîjadperest est bî, coka nê dewletan de aramîye çin bîye, coka şer û pêkewtişî qewimîyayî, coka nê dewletî lete bîyî. Nika zî nêwazeno ke Tirkîya çarenûsê dewletanê bînan pare bikero.
Hişmendîya pragmatîste
Eke hukmatê Erdoganî plan keno ke şerê Îran û Îsraîlî seba îqtîdarê xo sey hacet bişuxilno, bi nê şerî prosesê Aştîye û Komelê Demokratîkî tuwerzîn bikero, do estbîyayîşê dewleta tirke zî bierzo mîyanê xeterî. Ganî îqtîdarê AKP’yî hişmendîya “gama ke keyeyê cîranî/e vêşeno, destanê xo germkerdiş” ra fek vera bido, reftarê xo yê pragmatîstî bibedilno û piştî bido nê prosesê newî. Sewbîna ameyoxê Tirkîya de alozîya pîle asena. Şar, bawerî û nasnameyî êdî pawenê ke pergalo demokratîk bêro awankerdene.
