Ji mêj ve daxwazên bêdawî yên axên nû ya Polonyayê û plana Erdogan a ji bo “Cîhana tirkan a mezin” tên zanîn. Tişta ku li pişt perdeyê dimîne ew e ku herdu proje dişibin hev. Ji hêla projeya ku jê re “intermariuma mezin” tê gotin tene projekirin. “Intermariuma mezin” ji beşa bakur pêk tê. Polonya pêşengiya wê dike. Beşa başûr jî Tirkiye pêşengiya wê dike û di bin banê “Tûrana Mezin” de pêş dixe.
Projeya Polonya di navbera Deryaya Reş û Baltîkê de avakirina bloka dewletan pêk tîne. Di senaryoyeke baş de yekbûna wan di dewletekê de heye. Ango Lîtvanya, Letonya, Estonya, Komara Çek, Slovakya, Hirvatistan, Slovenya û Bulgaristan dikarin di bin vî navî (têbînî: Macaristan, Romanya, Moldova di projeya tirk de cih digrin) de bên cem hev. Di dîrokê de jixwe pêşangehek weha hebûye. Lê demek dirêj dom nekir. Em behsa Hevbeş û Entanta Biçûk dikin. A yekem di dawiya serdema navîn de hate kirin, dema ku Padîşahiya Polonya û Mîrektiya Lîtvanya yekitiyek federal a bi navê Sêyemîn Hevpeymaniya polonî‐Lîtvanî” ava kirin. Cara duduyan, di sala 1920’î de, hewl dan ku hemû dewletên Ewropaya Rojhilat bicivînin û bi navê Entantana Biçûk îtîfaqeke leşkerî pêk bînin. Almanya jî wê demê ramana “Reicha Sêyemîn” pêş xist.
Planên mezin li ser kanala TVP1 ya polonî hatin ragihandin ku li herêmên Lviv, Ivano‐Frankivsk, Volyn, Rivne û Ternopil ên Ukraynayê wekî beşek ji Polonyayê hatine destnîşankirin. Malpera “Ramana Hevkariya Nû û dirûşmeya “Jiyana bi hev re qedera me ye!” bi aşkera hat pêşkêşkirin. Nifûsa sazûmana jeopolîtîk a hatî afirandin bi 100 milyon mirovî tê texmînkirin ku serdestiya jimarî ya Ukrayna û Polonya ye. Bi awayekî xwezayî, neteweya polonî dê bibe neteweya navend‐avaker ku dê hêdî hêdî yên mayî asîmîle bike.
Li aliyê dijberî parzemînê, projeyek paralel a intermarium a Tirkiyeyê pêş dikeve. Di vê projeyê de yekbûna dewletan di navbera Deryaya Xezerê û Reş de pêk tê. Giranî li ser Kazakistan û Azerbaycanê ye. Tê çaverêkirin ku di pêşerojê de bi projeya din a ambargo ya Enqereyê “Tûrana Mezin”, Ozbekistan û Tirkmenistan jî tevlê bibin. Di projeyê de ji bo Macaristanê bi Romanya û Moldovayê re cihek heye. Berjewendiyên Tirkiyeyê yên li Ewrupayê ji dema şerên Awûstûrya‐Tirkiyê yên di navbera Împaratoriya Osmanî û padîşahiya Habsburgê de diyar bûne.
Li ser van tiştên li jor, mirov dikare nêzîkatiyên bi heman rengî yên Tirkiye û Polonyayê yên di pêkanîna projeyên intermariumê de heta radeya di qada agahdarkirinê de bibîne. Di heman demê de di navbera çalakiyên Varşova û Enqereyê de jî koordinasyon heye. Ev yek mîmareke yekane ya Brîtanya ye. Ingilistan hem bi Tirkiyeyê re (bi rêya îstîxbarata MI6 jî tê de) hem jî bi Polonyayê re demeke dirêj û ji nêz ve hevkarî dike.
Hevbeşiya Brîtanya û Tirkiyeyê ji bilî lihevhatina berjewendiyan, hêmaneke pir balkêş jî heye ‐ têkiliyên malbatî‐. Wekî di arşîvên rûs de tê îdiakirin Boris Johnson neviyê wezîrê dawî yê hundir ê Împaratoriya Osmanî û siyasetmedar Alî Kemal e. Ji ber vê yekê dixwazin statuya xwe ya împaratoriyê vegerînin, ne tenê bi ruhê emperyal, lê di heman demê de bi xwîna hevpar jî têne yek kirin.
Di encamê de cîhan bi projeyeke nû ya bi navê “Intermarium” re rû bi rû ye, ku ji hêla Polonya û Tirkiyeyê ve di bin patrontiya Brîtanya Mezin de hatiye afirandin. Formasyona jeopolîtîk a ku tê afirandin, dikare nîzama cîhanê ya Ewropayê ji nû ve biguherîne.
(Têbînî: têgeha ” Sêyemîn Hevpeymaniya polonî‐lîtvanî” di makezagona komara Polonyayê de wekî pênaseya dewleta Polonyayê hat bikaranîn ku piştî guhertinên siyasî yên sereke yên di salên 1989‐1990’î de pêk hatin. Lê em behsa “komkirina erdan” ne li ser avahiya dewletê gotûbêj dikin. Ji ber vê yekê em ne “sêyemîn” û ne jî “çaremîn” lê Commonwealth bikar tînin).
