Ji ber ku bikaranîna zimanê zikmakî di nava malbatê de gelekî kêm dibe, paşeroja kurdî dikeve xetereyê!

Li gorî encamên lêkolîna zimanê zikmakî ya Lêkolînên Qada Siyasî ya Civakî, tenê ji sedî 42,2 ê kurdan her tim li malê bi kurdî diaxivin.

Li gorî lêkolînê rêjeya kesên ku di malbata xwe de tenê bi tirkî diaxivin, tevî ku zimanê wan ê zikmakî ne tirkî ye jî 18,8%, rêjeya kesên ku li malên xwe bi hev re bi tirkî diaxivin ji sedî 46%. û ev rêje bi giştî digihîje %64,8.

Her wiha rêjeya kesên ku di nav malbatê  de tim bi zimanê xwe yê zikmakî diaxivin 42,2%, %17,7 kêm zêde diaxivin û %9,1 jî dibêjin ku qet nizanin. Li gorî daneyan; Bikaranîna berbelav a zimanê zikmakî li malê di binê nîvê beşdaran de ye.

Dema em li hevberdana zayendî dinêrin, %46,3 ê hevpeyivînan mêr ragihandine ku ew her tim li malê bi zimanê xwe yê zikmakî diaxivin û %35,9’ê hevpeyvînan jin jî ragihandine ku ew her tim li malê bi zimanê xwe yê zikmakî diaxivin. Rêjeya kêm a jinan a bikaranîna zimanê dayikê balê dikişîne.

Zehmet e ku meriv sedemek tenê destnîşan bike ku çima kurd li malê bi zimanê xwe yê zikmakî naxivin. Ev rewşek tevlihev e û gelek faktor rola xwe dilîze.

Faktorên civakî û siyasî:

Kurd bi salan e bi polîtîkayên asîmîlasyonê û cudakariyê re rû bi rû ne. Vê rewşê rê li ber bikaranîna kurdî di qada giştî de û veguhestina wê di nava malbatê de girt.

Ji ber ku zimanê kurdî bi têra xwe wek zimanê perwerdehiyê nayên bikaranîn, bikaranîna ziman di nava malbatê de zehmet dike.

Di peydakirina kar de ji tirkîaxêvan zêdetir zehmetiyan dikişînin. Ev dibe sedem ku malbatên kurd zarokên xwe teşwîq bikin ku bi tirkî biaxivin.

Faktorên aborî:

Kurd ji bo peydakirina kar û şert û mercên baş ên jiyanê neçar mane ku koçî deverên din ên Tirkiyeyê û derveyî welat bikin. Ev koçberî bûn sedem ku malbat ji zimanê dayikê qut bibin.

Xizanî dikare gihandina malbatên kurd a ji bo qursên ziman û derfetên din ên pêşxistina ziman sînordar bike.

Faktorên çandî:

Dibe ku hin kurd şerm bikin ku bi zimanê xwe yê zikmakî biaxivin an jî bawer bikin ku tirkî zimanek nûjentir û bi prestîjtir e.

Zêdebûna medyaya tirkî dibe ku bandorek neyînî li ser bikaranîna kurdî di nav malbatê de bike.

Faktorên olî:

Kurd bi tirkan re dizewicin, dibe sedem ku di nava malbatê de bi tirkî bê axaftin.

Her çend bi berfirehî bikaranîna teknolojiyê gihandina naveroka kurdî hêsantir bûye jî, di pêwendiya malbatê de her tim ev naverok nayên tercîhkirin.

Kêmbûna rêjeya axaftina kurdî ya li malê rewşeke bi fikar e. Ji bo çareserkirina vê pirsgirêkê hem ji aliyê dewletê hem jî ji aliyê civakê ve pêwîste xebateke hevpar bê kirin.

Çareserî:

Ji bo teşwîqkirina bikaranîna kurdî di nava malbatê de gelek tişt dikarin bên kirin. Hin ji van dikarin bibin:

Naskirina zimanê kurdî wek zimanê fermî û teşwîqkirina bikaranîna kurdî di her warî de.

Pêşxistin û belavkirina sîstema perwerdeya kurdî.

Piştgiriya berhemên çapemenî û çandî yên kurdî.

Teşwîqkirina beşdarbûna malbatên kurd di xebatên perwerdehiya zimanê zikmakî û xebatên çandî de.

Xebatên ji bo bilindkirina serbilindiya kurdan bi zimanê xwe yê zikmakî û baweriya wan bi xwe.

Alîkariya malbatên kurdîaxêv bikin ku bi hev re têkilî deynin.

Hewldanên bi vî rengî dikarin bibin alîkar ku zimanê kurdî di nav malbatê de were axaftin, nivîsandin û ji bo nifşên siberojê were parastin.