‘’Nuştoxîya mi parçeyêde xoverdayîşê azadîya miletê min a.’’ Munzur Çem

Riwalê polîtîkayanê asîmîlasyonî ra ma bi zonê xo nustene de xeylê tengîye oncenîme. Kirmanckî nustene, muhîmîya ziwan û ziwanê xo de xozonardene serva averşîyayena kamîya kirmanckî çîyode taybet o. Ju hetî ra vera polîtîkaya asîmîlasyonî vindertiş, hetê bînî ra kî qedr-qiymetê ziwanî zonayene, ziwanê xo ya haştbîyayene seweta wayîrvejîyayena ziwanî zaf muhîm ê. Ziwan hem kamîye, hem kî estbîyayena ma wo. Averşîyayena ziwanî bi qeseykerdene, bi nustene, bi kar ardena bena. Çekûyanê ‘ez fam kena hama besenêkon qesey bikerî’ raver zaf hesnenîme. Hama nî serrane pêyenan endî nî çekûyan kî domanan ra pênêhesnenîme.  Xo bi xo asîmîlekerdene kî dezêde bîn o. Hama çîyê zaf muhîmî kî benê. Ciwanê ke nî serranê peyênan jedena ziwanî ser o vindenê, rayanê cîya cîyayan gurenenê ke ziwanê xo bimusê. Oncîna xeylê cayan de mordem besekêno xo biresno nuste û kitavanê kirmanckî.

Nuştox, cigêrayox û emegdarê zonê ma Munzur Çem Berlîn de şî heqîya xo. Gêxî ra wo. Dewa xo de, werte qomê xo de ame wedardayene. Dewa Munzur Çemî kî dormeyê 1990yî de dewlete vêsna, kerda tal û şar rusno surgin. Nî herîşê dewlete Munzur Çemî ser o kî xeyle tesîrode girs kerdo. Munzur Çemî kî nayê ser romanê “Gula Çemê Pêrre” nust. Nî romanî ser o ju roportajê xo de nîya vano ‘’xoverdayîş û çokronênayîşê înan gere biamêne nîşandayene.’’

Munzur Çem seweta averşîyayena ziwanî xeylê gurîya. Seba ziwan û kulturê ma xeylê xebatî kerdî. Serra 2000î de kovara kulturî “Vate” de polîtîkayanê asîmîlasyonî ser nîya nustbî: ‘’Ez hênî texmîn kena ke roja ewroyêne de halê xirabî yê ziwan û kulturê ma ser o çîyode zêde nustiş lazim nîyo. Her çî vera çiman o. Têsîrê asîmîlasyonî ey ser o giran o. Nê sebebî ra kî estenê ma yê tarîxî û kulturî bi vatenade bîne lawikê ma, kayê ma, ûsul û edetê ma roje bi roje vileşînê ro, benê vîndî.’’

Verva nî polîtîkayan vejîya, qebûl nêkerd û vilê xo çot nêkerd. Tawo ke mordem biwazo qalê pîlê ma Munzur Çemî bikero, nêzoneno ke kamcî çekuyan bîyaro kar ardene. O bi nasnameyanê xo ya ciwîya. Bi emegê xo yê serran a pîya wayîrê zonayîs de muhîm bî. Mi kî Munzur Çem na rû ra nas kerd. Çitur ke mi ci rê qalê wastena xo ya ziwanmusayîşî bare kerd, zaf bî sa. Nayê ser mi rê xeylê poştî kî daye. Mi rê xeylê kovare, ferheng û kitavî rusnayî. Vatenê “ziwan xezînayade hîra ya.” Ziwano ke ma çapemenîye de kar ardêne, karê ma de bingeyê tayê çekuyan ronayene de kî ardimê mi kerdêne. Ziwanê xo ra has kerdêne, jê kar nêjdîyê ci nêbîyêne. Ziwan jê royê ciwîyayîs, royê weşîya xo dîyêne.

Ge-gane nusteyê ke mi nustî rast kerdî. Hona heta roza ewroyêne xo averberdene ser emeg dana û gurena. Ma kî, ziwanê ma kî motazê nî emegdaran o. Merdene serva ma pêronî ya. Hama mordem merdene ra dima çik peyê xo de verdano muhîm o. Munzur Çemî emeg da, emegê xo kî qomî de bare kerd û pêşnîyarê miletê xo kerd.

Seba kirmancki xeyalê o bî ke kolanan de domanî bi zonê xo kay bikerê. Huyayîş û berbayîşê domanan bi zonê kirmanckî bibo. Emegdarê zon û zagonê ma mamoste Munzur Çem! xeyalê to, xeyalê ma yo kî. To rê oxir bo.