Erdlerz nêkişeno, dewlete kişena
Kurdistan û Tirkîya de 10 şaristanan de di erdlerzê bi girdîya 7,7 û 7,6î qewimîyayî. Bi hezaran bînayî rijîyayî. Şar binê xirban de mend. Hukmatê Erdoganî yo sextekarî vergirewtişê ke hewce kenê nêgirewtî.
Yeno zanayene ke mîyanê îdeologanê komunîzmê anarşîstî ra nameyê Pyotr Kropotkînî deyra balkêş o. O dewlete û îqtîdarî ser o xeylê formulasyonanê xorîyan keno. Vano ke “eke cayêkî de otorîte esta, uca de azadîye çin a.” Kropotkîn qetî nîzam, pergale yan dewlete nêwazeno. Goreyê fikrê ey qanun, îdarekerdiş û organê îqtîdarî cuya merdimî xeripnenê û azadîya merdimî ci ra gênê. Tewr zîyade nê konteksî de xeylê aforîzmaya ey a namdare esta. Kropotkîn dîyar keno ke “azadîye seba altarê dewlete yena fedakerdene.” Eke dewlete esta, uca de sextekarîye û rant esto. Uca de têna menfaetê wayîrê milkî esto. Nê konteksî de sosyalîsto rûs Herzen nuseno ke “dewlete komplo yo ke vera merdimanê bêmilkan bi destê wayîranê milkî ra virazîyeno yo.”
Kemberê aktîfî yê erdlerzî
Erdlerz serebûtêko sîsmîk o. Zanîyeno ke çerxa erdî de enerjî yena pêser û pêlê sîsmîkî virazena. No pêlo sîsmîk rîyê erdî de sebebê lerzî beno. Peynîye de erd lerzeno. Pisporî û merdimê zanistî bi serran o zirçenê ke Kurdistan û Tirkîya serê kemberê aktîfî yê erdlerzî de yê. Sera 92yî yê na cografya kemberê erdlerzî de yo. Coka her merdim ganî wayîrê na hişmendîye bibo. Sere de ê yê ke şarî îdare kenê naye bizanê. Labelê dewleta tirke de hişmendîye û mesuldarîya winayêne çin a. Rixmo ke îdarekarî û sîyasetmedarî na raştîye zanê, qetî vergirewtiş nêgênê.
84 mîlyar lîra ça de yo?
Serekkomarê Tirkîya Tayyîp Erdoganî eşkerayîye kerde û vat ke “na bêtere çarenuştiş o”. Zanîyeno ke wextê erdlerzê 17ê tebaxa 1999î de zî çekuya “çarenuştişî” şuxilîyaye. Heta nika 23 serrî derbas bîyî û hişmendîya marazî dewam kena. Nê serran hukmatê Erdoganî têna dizdîye de eleqedar bî. Heta nika nêzdî 84 mîlyar lîra bacê erdlerzî arê dîya. Erdlerzanê peyênan de dîyar bî ke nê pereyî “vîndî” bîyî. Ganî yo heta nika hukmatê tirkî nê pereyan seba awankerdişê bînayanê pêtan bişuxilnayêne. Labelê çîyêko winayên nêbî. Eke hukmatê Erdoganî nê pereyan bi edaletîye bişuxilnayêne, 800 hezar banî ameyêne viraştene. Her ban de ma vajê 5 merdimî biciwîyê, no keno 4 mîlyon nufus. Qet nebo bajarê rîskinî ameyêne xelisnayene. Wina aseno ke dewleta tirke dewleta heramî ya. Hesabdayîş û mesuldarîya huqûqî çin a. Hukmatê tirkî hemwelatîyanê xo rê qetî bawerîye nêdano.
Dîyar Galerîa de rolê dewlete
Hîpotezê Herzenî herêmanê erdlerzî de ame ca. Mîsal Amed de nimûneyêke esta. Merkezê karî yo bi nameyê Dîyar Galerîa zî erdlerz de rijîya. Bi desan kesî binê xirban de mendî. Nêzdîyê 90 merdiman dinyaya xo bedilnaye. Key ke Wezîrê Edaletî Bekîr Bozdag ame cayê serebûtî, uca de tayê hemwelatîyan îfade kerd ke çend estunê Dîyar Galerîa erdlerzî verî ameyî birnayene. Nê semedî ra mîyanê roniştoxanê bîna û wayîranê kargehî de pêrodayîşî qewimîyayî. Rixmo ke sazgehanê dewlete na rewşe zanaye, tedbîr nêgirewt. Dewlete seba karê wayîranê kargehî xebitîyena. Xo ra manaya estbîyayîşê dewlete tîya de ya.
Antakya de Ronesans Rezîdans
Nimûneyêka bîne ya balkêşe Hatay de ya. Serra 2012yî de Antakya de bînayêke hetê Antîs Yapi ra ameye awankerdene. Şîrketî o wext xeylê reklamê na bîna kerd. Ameyêne vatene ke na bîna “behişt ra fotografêk” a. Nameyê bîna Ronesans Rezîdans bî. Zerreyê rezîdansî de 250 dayîreyî estbî û tede 1000 kes ciwîyayêne. Çi heyf ke nika na bîna çin a. Şarî kapîtalîstan rê bawerîye kerde û kewt na bîna. Labelê bîna ci rê “goristan” bîye. Gelo no çarenuştiş yan qirkerdiş o? Dewlete û kapîtalîstî nê erdlerzan de pîya sucdar ê.
