Asta kûrbûn, bilindbûn û dijwariya êrîş û şerê pergala serdest a li hember çanda jin-dayikê, di heman demê de asta hêz û vîna jinê jî nîşan dide

Hinek tawan hene, dîroka wan kevnar û dirêj e. Nayên bîra me gelekan. Lê em pir aşkera dikarin yekparebûn û zindîbûna dîrokê di bûyerên îro diqewimin de bibînin. Jixwe ev pênaseya ‘dîrok di roja me de, em di destpêka dîrokê de veşarî ye’ tam jî behsa van rastiyan dike. Lewma ger em baldar bin, em dikarin van tawanan li gor vê rastiyê bixwînin. Berqulipandin û vajîkirina dîrokê, kiriye ku heqîqet berovajî bibe û gelek tişt şêlû bibin. Zelalkirin û nîşandayîna heqîqetê, ji ber wê heta roja îro bûye sedema têkoşînên dijwar û ji bo xwegihandina heqîqetê berdêlên mezin hatine dayîn. Şewitandina 120 jinên li kargeheke bajarê New Yorkê jî vê rastiya dijwar a têkoşîna heqîqetê tîne bîra me.

Gelek caran bûyerên çêdibin tenê wekî encam li wan tê nihêrtin. Jixwe serkeftina hişmendiya serdestan di vê xalê de veşartiye. Serkeftin ew e ku bi hezar salan awayekî lênêrîna jiyanê ya wisa bi me dane avakirin. Wekî gelek tiştên din, ev hişmendî jî bi me dane hînkirin û piştî em hatine hînkirin, pejirandina tiştên din hêsan bûye.

Ger mirov behsa sînorên hizrî û hestyarî yên hatine xêzkirin û paşê di encama van de belavbûna ketî nav civaka mirovahiyê bizane, tiştên roja îro dikare baştir bên fêmkirin. Ji ber ev sînor bi gelek çîrok, mîtolojî, pirtûkên pîroz ên olî, paşê bi zanist, zagon û hiqûqê jî wekî heqîqet li ser me hatine ferzkirin û vegotin. Çîrok kevnar û dirêj e lê bi çend gotinan jî mirov dikare cewhera mijarê fêm bike. Gelek ji me nizanin ka cara ewil em çawa hatine ‘kedîkirin’ û dîlgirtin. Ev bûye sedem ku heta roja îro jî gelek sînor ji me re wisa bêguneh û ji rêzê bên xuyakirin. Lê mirovahiyê derbeya herî mezin ji sînoran xwar. Sînorên di hiş û hestan de dest pê kirin, paşê bûn sînorên malbatê. Bi rêzê, bûn ên gundan, eşîran,  bajaran, welatan û paşê bûn ên herêman. Sînorên di navbera civaka mirovan de hatin xêzkirin, bi vana jî bi sînor neman; sînorên di navbera serdest û bindestan, hejar û dewlemendan, çîna jêr û çîna jor de hatin çêkirin. Paşê sînorên din lê zêdebûn; sînorên hizrî, sînorên hestyarî, sînorên biyanîkirina mirovan, zarok kirin dijberên dayikan… Ev sînor hemû li ser hîmê înkar û nedîtina keda jinan hatin avakirin. Kedxwariya mezin, koletî û bindestiya mezin, mêtingeriya destpêkê li ser keda jinê hat kirin. Yên ku jin afirandibû, bûn neyarên jinê. Lewma jin bû çîna bindest a yekem, zayenda yekem a bûyî mêtingeh, kedkara yekem a destdirêjî li keda wê hatî kirin.

Çima jin? Ji ber jin serkanî û jêdera hiş û hesta avakirina civakbûna mirovahiyê bû; jin afirîner û xwedawenda ked û jiyanê bû; civakbûn berhema ked wê bû. Jin nehatina înkarkirin; ji textê xwe yê xwedavendiyê nehatina xistin; nebûya kole, mêtîngeh, çîna jêr, zayenda duyem û nirx û rûmeta jinbûnê nehatibûna berevajîkirin, an ku heqîqet nehatibûna şêlûkirin, rêya kedxwarî û mêtingeriyê venedibû. Çanda zilamsalariyê serkeftina xwe li ser vê berevajîkirina heqîqetê ava kir. Bingeha mêtingeriyê ya heta roja me ya îro jî xwe dispêre vê rastiya dîrokî. Bi înkara keda jinê re pêşî li her awayê kedxwarî û mêtingeriyê, şer, zilm û zorê, bêmafî û derewan, destdirêjî û xayîntiya li civakê hat vekirin.

Jin-dayika afirîner a hemû pêdiviyên jiyanê ji bo civaka mirovahiyê afirandî, hat înkarkirin. Dema mîtolojiyan tijî serpêhatî û çîrokên şer û pevçûna jinan a li hember vê xayîntiya mezin in. Paşê bi rêya olan bû pêvekek ji parsûyê zilam û li ser vê heta niha jî bi hezaran derew tên kirin. Paşê pergalên mêtinger û serdest pişta xwe dan van derewên xwe û spartin zanist, zagon û hiqûqê. Jin ji hemû qadên jiyanê hatin dûrxistin, jina jiyan afirandî, ji hemû mafên jiyanê hat bêparhiştin, bû xidam û xizmetkara pergala serdest. Hêza tu li hember şer dikî çiqas mezin be, tu bi hêzek ewqas mezin bi ser de diçî. Asta kûrbûn, bilindbûn û dijwariya êrîş û şerê pergala serdest ê li hember çanda jin-dayikê, di heman demê de asta hêz û vîna jinê jî nîşan dide. Tevî ku pênc hezar sal in bênavber ev çanda mirovahî afirandî, bi her awayî ji aliyê hişmendî û hestyarî ve tê bombebarankirin lê tu demê bi tevahî ji holê nehat rakirin. Kengî jinan derfet dît ji bo heqîqetê têbikoşin, ev xayîntiya mezin a li wan hatî kirin ji bîr nekirin.

Qêrîn û têkoşîna jinên li Amerîkayê ku di sala 1857’an de ji bo mafên xwe ketin grevê û têkoşîna jinan a heta roja îro tê dayîn jî ji vê rastiya dîrokî ne bêrî ye. Piştî vê bûyera bijan, di 26-27’ê Tebaxa sala 1910’an de, li Danîmarkayê bajarê Kopenhagê Konferansa Jinên Sosyalîst a Duyemîn hat lidarxistin. Clara Zetkîn ji bo bîranîna van jinan pêşniyar kir ku roja 8’ê Adarê bibe Roja Jinên Cîhanê û pêşniyara wê di konferansê de hate pejirandin. Piştî wê cara duyem di Konferansa Jinên Sosyalîst a Sêyemîn de ji aliyê serokê şoreşa Bolşevîkan û damezirînerê Yekitiya Sovyetê Lenîn ve di sala 1921’î de li Moskowê hat pêşniyarkirin. Navê wê jî wekî Roja Jinên Kedkar ên Cîhanê hat guhertin. Heta salên 1960’an jî li gelek welatan pîrozkirin û bîranîna vê rojê qedexe bû. Paşê di encama têkoşîn û berxwedanên jinên cîhanê de, bi taybetî berxwedana jinên li Amerîkayê, Neteweyên Yekbûyî neçar ma ku di 16’ê Kanûna sala 1977’an de vê rojê bi fermî bipejirîne.

Bêguman hemû rojên salê yên me ne. Lê ev roj wekî sembol û berdêla ked û têkoşîna jinan xwedî wateyeke mezin û bi nirx e. Nirxa mezinbûna tiştekê bi dema wê re dikare bê pîvan. Niha hema bêje li hemû cîhanê di asteke bilind de xwedîtî li vê rojê tê kirin. Lê divê mirov keda bi sedan salan ji bîr neke û wekî mîrateyeke pîroz, bikaribe her tim lê xwedîtiyê bike.

Di vê wateyê mirov dikare bêje ku jinên kurd ên şîrhelal bi zanebûneke dîrokî û zanistî di asteke bilind de  xwedîtiyê li vê kedê bike. Her wiha yên ku vê rojê herî bi coş û bi awayekî rast pêşwazî dikin, jinên kurd in. Îro jinên kurd li ser wê daneheva têkoşîn û berxwedana jinan a bi hezarê salan di asteke bilind de li vê rojê xwedîtiyê dikin û nûneriya ked û têkoşîna jinan dikin. Li ser hîmê bîrdoziya azadiya jinê, jina kurd li hember pergalên serdest hêza herî birêxistinkirî ye. Xwedî partî û rêxistin, xwedî artêş û hemû derfetên têkoşîna azadiyê ye. Li hember derewên pergalên serdest, hişmendiya wan a li dijî heqîqetê û zanista wan a pozîtîvîst, jinên kurd bi zanista jineolojiyê, li hember pergala yekdestî û koledar, bi modela hevserokatiyê, li hember newekhevî û zayendperestiyê, bi nûnertiya wekhev, li hember mêtingerî û şerê qirêj, bi şerê parastina rewa di her qada jiyanê de, di warê dîrokî, zanistî, siyasî, aborî, civakî û leşkerî de wekî hêzeke sereke cihê xwe di jiyana civakê de digirin û her wiha di têkoşîna azadiyê de rola pêşengiyê dilîzin. Ev hêz û vîna jinên kurd, hêvî û baweriyeke mezin dide jinên cîhanê jî.

Em jin cewhera heqîqetê ya duh, îro û sibê ne

Em firşk û haveynê azadiya civakê bi xwe ne

Em ne darên şikestî, stûnên jiyanê bi xwe ne

Em parastvanên rast ên mirovbûn, wekhevî û vînê

Awaz û stranên bedewî, xweşikbûn, rûmet û evînê

Dijberên şer û mêtingeriyan, dilên aramî û kenînê

Di hemû zemanan de em hebûn, em hene, em ê hebin

Em ê her li pey doz û têkoşîna rûmet û keda xwe bin

Bi vê keda me, wê duh, îro û sibê jî her ên me bin…