Nakokiya di navbera Tirkiye û kurdan de, ku bi dîrokeke dirêj a zext û nenaskirinê derbas bûye, yek ji kêşeyên herî mezin ên herêmê ye. Tevî pevçûnên deh salan, rêyên potansiyel ên aştiyê hene ku ji netewe-dewleta kevneşopî wêdetir in. Yek ji van rêyan jî konfederalîzm e.
Nêzîkatiya konfederalîzmê
Konfederalîzm li ser bingeha xweseriya xwecihî û demokrasiya bingehîn avahiyeke dewleteke alternatîf pêşkêş dike.
Ev îdeolojiya demokrasiya radîkal ku ji aliyê komeleyên herêmî, xweser-demokratîk ve tê binavkirin, cihêrengiya çandî pêş dixe û dikare bibe modelek ji bo jiyana hevbeş a aştiyane. Federalîzm nasnameyên cihêreng ên di nava dewletekê de nas dike, ev jî dibe alîkar ku tansiyona etnîkî sivik bibe. Ev yek dihêle ku kurd ne tenê ziman û çanda xwe biparêzin, lê bi serbilindî jî wê pîroz bikin. Konfederalîzm dihêle ku kurd xweseriya xwe ya çandî û herêmî diyar bikin. Naskirina ziman, çand û beşdariya wan a siyasî feydeyên derûnî yên wekî zêdekirina xwebawerî û serbilindiya bi nasnameyê peyda dike. Xweseriya xwecihî hesta civakê û aîdiyetê xurt dike. Ev ewlekariya psîkolojîk dihêle ku kurd çavkaniyên xwe bi awayekî serbixwe birêve bibin û bi awayekî aktîf beşdarî biryarên ku bandorê li jiyana wan a rojane dikin bikin.
Psîkolojiya aştiyê
Pergalek ku li ser hevkariyê ye û ne bi zorê, têkiliyên erênî di navbera komên cuda de pêş dixe û dikare bingehê aştiya demdirêj deyne. Ev dikare bibe sedema kêmbûna bêbaweriyê û mezinbûna baweriyê di navbera komên nifûsê de. Cejna Newrozê ku cejna bihar û sersalê ya kevneşopî ye, ji bo nasnameya kurdî û bîra kolektîf xwedî wateyeke sembolîk a mezin e. Ew platformek pejirandina çandî û psîkolojîk peyda dike. Newroz temsîliyeta erênî ya çanda kurdî vedibêje. Festîvala ku bi şahî û nûbûnê tê derbaskirin, berxwedana kolektîf û serbilindiya bi nasnameyê xurt dike. Ji bo lihevkirin û yekitiya di navbera civaka kurd û tirk de firsendek e. Bi pîrozbahiyên bi coş re Newroz dikare bibe pira diyaloga navçandî. Newroz ji aliyê derûnî ve nûbûn û guhertinên erênî yên di asta takekesî û civakê de temsîl dike. Ew destpêka nû sembolîze dike û dikare ji bo pêvajoyên aştiyê piştgirîya derûnî bide.
Çima aştî ji bo kurdan girîng e
Aştî ji bo kurdan girîngiyeke jiyanî ye, ji ber ku ji tenê rawestandina şer derbas dibe û di kûrahiya parastina jiyan û dewlemendiya wan a civakê de ye.
- Naskirin û nasname ji bo kurdan aştî tê wateya derfeta ku bi tevahî nasnameya xwe bijîn û bên naskirin. Bi dehan sal in ku nasnameya kurd rastî zext û înkarê hatiye. Naskirina ziman, çand û mafên wan ên siyasî ne tenê ji bo parastin, ji bo pêşxistina nasnameya kurdî jî girîng e. Aştî dihêle ku astengiyên ziman û perwerdehiyê derbas bibin û kevneşopiyên xwe yên çandî bi eşkereyî pîroz bikin.
- Pêşveçûna civakî-aborî: Jîngehek aştiyane dê ji bo geşepêdana aborî ya herêmên kurdî pir girîng be. Şeran binesaziya wêran kiriye, bûye sedema rawestana destpêşxeriyên aborî û xizanî pêşxistiye û gihîştina karûbarên bingehîn ên wekî perwerdehî û lênihêrîna tenduristiyê sînordar kiriye. Aştî dikare geşepêdana aborî û veberhênanê teşwîq bike û derfetê bide kurdan ku ji xefika xizaniyê birevin û baştir bigihîjin kar û xwendinê.
- Beşdarbûn û hevdengiya siyasî: Aştî dihêle ku kurd di warê siyasî de xwe bi rêxistin bikin û bi awayekî azad beşdarî pêvajoyên demokratîk bibin. Damezrandina pêkhateyên federal an konfederal dikare beşdariya siyasî bike, otonomiya herêmî pêş bixe û civakên kurd karibin kar û barên xwe yên siyasî, civakî û aborî pêk bînin.
- Şifakirina kolektîf û başbûna derûnî: Aştî jî îmkana saxbûna kolektîf pêşkêşî dike. Bi salan tundiyê şopên kûr li ser dîmena derûnî ya civaka kurd hiştine. Aştî rê dide me ku em trawmayê pêvajo bikin, pêbaweriya di navbera kesan de ji nû ve ava bikin û ferqa di navbera kurd û civakên din de teng bikin. Hevjiyana aştiyane rehetiya derûnî û hevgirtina civakî pêş dixe.
- Pêşerojên ji bo ciwanan: Bi taybetî jî ji bo ciwanên kurd aştî wê bibe deriyekî pêşerojeke baştir. Ciwan dikarin di hawîrdorek aştiyane de mezin bibin ku ji wan re perspektîfên perwerdehiyê û derfetên kariyerê peyda dike. Aştî pêşerojeke wisa misoger dike ku tê de ciwanên kurd di nava pevçûnan de neyên xwarin, lê di civakeke bi îstîkrar û vekirî de potansiyela xwe pêş bixin.
Bi kurtasî, aştî ji bo kurdan ji bidawîbûna pevçûnan wêdetir tê wateya ji bo dadmendiya civakî, pêşkeftina aborî û xweşiya tevahiya civakê şertek pêwîst e. Aştî mifteya ku derfeta derbaskirina rabirdûyê, afirandina nihayek ewledar, geş û avakirina pêşerojek bi hêvî dike ye.
