Dêrsim, riyê kamayis û îtîqatê xo ra her waxt binê serdestan der a. Dêrsim de kirmanckî û kurmanckî yenê qiseykerdene. Hama hama sûke de kurdî weşiye kenê. Her waxt gorê raştiya şarî xoseriya xo esta. Bi se-serran o ke na kamiya şarî binê zilm û zorvajiye der a. Terteleyan ra heta surgin, kistene, vesnayena dewan bara xo pêro xiravîyan ra gureto. Onca kî dewlete tol nêvindena.

Qomê Dêrsimi dustê pêro zorvajiyan de hem îtîqatê xo, hem kî zonê xo heta roza ewroyîne ard. En jêde kî na bara pîlan, bara kokimanê Dêrsim bî. Nika roza ewroyîne, na se-serra 21’yîne de niyadîme. Dewlete serva ke Dêrsim bicêro binê bandora xo, ameyena şarî, doman û gencan hedef cêna. Coka honde mektevê cemaatan sûke de ameyî rakerdene. Zanîngeha ke hetê akademî ra teway rê nêbana werte Dêrsim de rakerde. Polîtîkaya asîmîlasyonêde pîl yena raye ra berdene. Her ca de, her gucik de nê gurekarî polîtîkaya asîmîlasyonî vejîne virnîya gencan, domanan û şarî.

Çimeyanê Munzurî

Mektevan ra heta zanîngehî, heta esnafan onca dugelanê teberî ra wendekarî ardî serva na polîtîkayanê asîmîlasyonî. Her hetî ra rûmetanî qomî hedef cênê, coka jiyara Çimeyanê Munzurî verê çiman de kerde bêxêr. Meste bêre kes hûrmet na jiyare rê nêmisneno, çileyî nêrê panayenê. Polîtîkaya asîmîlasyonî Osmaniyan ra heta se-serranê verênan yê Komara Tirkiya û heta serra 2020 bêmaven dewam kerd. Pêro îmkanê dewletî serva na polîtîka yenê karardene.

Dêrsim de cemaatî vejiyayî

Her waxt rayanê ciya ciyayan dewlete na polîtîka de israr kerd, kamayisê Dêrsim nasnêkerd. Tertele ra dima mektevan de domanê Dêrsimi ardê pêser. Dest ra çîy ke ameyî kerdî. Nê domanî ke gorê xo kerdî pîl, peyser rûsnayî zerrê qomî. Onca kî bese nêkerd ke Dêrsim bikerî Tirk û Sunnî. 12’ê îlona piya ke Dêrsim de domanî bi zora çeyan ra cêriyayî. Na reye berdî mektevanê asîmîlasyonî yê Îmam Hatîban. Bi desan dewanê Dêrsim de camiyî ameyî virastene. Serranê 1990 ra dima kî cemaatî vejiyayî werte. Serva ke îtîqatê Raya Haqî biqednî, onca hedef de en jêde domanî estbî. Namê nî cemaatan vurînî hama pêro kî serva eynî zîhniyet gurenê. Seweta jû armanç Dêrsim kerd hedefa xo. Elewîye qedinayis karê sifte yê nê cemaatan o.

En peynîye de rayêda bîne vejîyaye werte ke bi raya tarîkat û cemaatan Elewîyîya Dêrsim hedef der a. Pêro bi rêxistin biyayena gurenê. Zerrê Dêrsim de her gucik, her qeza û dewe de temsîlkarê nê asîmîlekerdoxan vejînê werte.

Jû armanca nê polîtîkayan esta. Dewleta ke teyna jû ziwan, jû olî ser o ameya ronayene, gorê raştiya a dewlete her kes Tirk kerdene, îtîqatê înan vurnayen a. Dêrsim kî serva dewlete her waxt biyo derd.

Demografî yena vûrnayene

Dêrsim de honde esnafî ke teber ra amey sûke, kam î? Çinay rê na sûka kî tey zaf kar çîn o, raya na sûke gureto. Zanîme wendekarî ke serva ameyenêda rinde emeg danê, gurenê ke şêrî zanîngehe, biwanî. Jû wendekar çinay rê teber ra, jû dûgelêdo bîn ra sono Dêrsim. Na sûke de çik esto ke bi desan wendekarî

Afganîstan, Sûriye, Tirkmenîstan, Somalîyî ra bêrê Dêrsim de biwanî. Ya kî armanca dewlete bi ardena nê wendekaran çik a? Nê wendekarî Dêrsim de kî ca bî, demografiya sûke ke asan yena vûrnayene. Nufûsê sûke nika ra vurîya. Dewleta ke poşta nê kesan der a, înan rê raya her çî rakena. Dêrsim vanê, hama na  polîtîkaya asîmlasyonî pêro hereme de bi rayanê cîya cîya yena ramitene. Taybet ke doman, genc û cenîyî hedefê nê kesan der ê.

Kokime ke dûste pêro tengiyan de na kamayis û îtîqat rê wayir vejiyayî înan rê deyn o ke naye ra tepiya ke no ziwan û îtîqat, na kamayis biciwîya.