Rewşa kurdan a li bakurê Kurdistanê û li Tirkiyeyê û herwiha pişaftina wan a domdar, çanda kurdan dike amûreke berxwedanê ya hê hêjatir. Dema ku muzîkjenên kurd bêdeng dimînin firsendê didin dijmin ku gel ji hêza xwe ya herî xurt a xwepênasekirinê bêpar bike.
Herî dawî li Tirkiyeyê binçavkirina welatiyê rûs ê bi eslê xwe kurd Barî Yûsûbov, bûye bûyereke girîng ku ne tenê li qada siyasî, li nasnameya çandî ya gelê kurd jî bandorê dike. Binçavkirina Yusubov jî mîna ya mûzîkjen û hunermendên kurd ên din, pirsên girîng derbarê wateya çandê û çawaniya muzîk û hunerê ya di têkoşîna azadiyê de derdixe holê. Lê pirseke din jî derdikeve pêş: çima hinek muzîkjenên kurdên rûsî, ji ber ku dizanin ku çand û huner dikare bibe şêwazeke protestoyê, beşdarî çalakiyên kurdan ên li Rûsyayê nabin û riya bêdengiyê tercîh dikin?
Barî Yusubov û girtina wî
Welatiyê Rûs Barî Yusubov, tevî hişyariyên ku dibe xeternak be jî çû Tirkiyeyê. Ev ne cara yekê ye ku rayedarên Tirkiyeyê ji bo tepeserkirina nerazîbûnan sûcên terorê bi kar tînin û mixabin Yusubov yek ji qurbaniyên nû yên vê siyasetê ye. Li Tirkiyeyê hunermend, muzîkjen, rojnameger û aktîvîstên kurd ên ku bi awayekî aşkera helwesta xwe tînin zimên, piştgiriyê didin nasnameya çandî û mafên gelê kurd diparêzin, li her derê tên girtin. Lêbelê, bi heman xemgîniyê ev rastiyek e ku hejmareke zêde ya hunermend û muzîkjenên kurd bêdengiyê hildibijêrin da ku xwe ji tolhildanê dûr bixin.
Rist û berpirsiyariya muzîkjenan
Muzîk ne tenê weke navgîna xwepênasekirinê ye, herwiha di çanda kurdî de her tim cihekî girîng girtiye. Di demên qedexe û zextên hovane de muzîka kurdî bû dengê têkoşînê, gel hişyar kir û ji bo gel bû çavkaniya bestê. Bi stranan çîroka berxwedanê hate vegotin, kevneşopiyên kevnar li pey xwe hatin hiştin, ruhê azadiyê bilind bû. Îro hunermendên kurd bi zext û binçavkirinan re rû bi rû ne, muzîk û çanda kurdî dîsa pêdivî bi parastinê heye.
Lêbelê gelek muzîkjenên kurd ên rûsî ji beşdarbûna çalak a jiyana giştî û siyasî dûr dikevin, tercîh dikin ku xwe bi dawet û bûyerên taybet ve sînordar bikin. Ev dibe sedema hilweşîna bandora çandî ya muzîkê û marjînalbûna wê ya virtual. Bi hinceta tirsa ji encamên muhtemel beşdarnekirina di çalakiyên çandî yên kurdî de, dengê çanda kurdî li Rûsyayê lawaztir dike û nûnerên wê li dijî kesên ku hewl didin nasnameya kurdî ji holê rakin, lawaztir dike.
Çima bêdengî xeternak e?
Rewşa kurdan a li bakurê Kurdistanê û li Tirkiyeyê û herwiha pişaftina wan a domdar, çanda kurdan dike amûreke berxwedanê ya hê hêjatir. Dema ku muzîkjenên kurd bêdeng dimînin, firsendê didin dijmin ku gel ji yek hêza xwe ya herî xurt a xwepênasekirinê bêpar bike.
Di vê çerçoveyê de, divê ku mirov vê pirsê bipirse: Ma bi rastî muzîkjenên kurd dikarin hunermend bên hesibandin ku ji bo piştgirîkirina gelê xwe dest ji performansê berdin? Çand ne tenê beşeke ji jiyana takekesî yan civakî ye; ev şêwazeke têkoşîna ji bo nasname û mafên gelan e û di şert û mercên zext û zordariyê de girîngiya wê pir e.
Tirsonekî yan qêrîneke jidil?
Binçavkirina Barî Yusubov tirsa ewlekariya wan kesên ku bi aşkereyî piştgiriya çanda kurdî dikin û helwesta xwe tînin zimên zêde dike. Di heman demê de, ev bûyer vê pirsê radixe ber çavan ka çi motîve dike yên ku tercîh dikin ku bêdeng bimînin. Ev bi gelemperî ji tirsa tolhildanê rewa dibe, lê divê mirov bipirse: Gelo tirs dibe rûpoşî ya hêsan a ji bo dûrxistina berpirsiyariyê? Pêdiviya çanda kurdî bi parastineke çalak heye û yên ku rêya bêdengiyê hildibijêrin bi bêbextî li gel zalimanên tirsnak dilîzin. Ev mûzîkjen bi redkirina performansê dengê xwe jî berdidin ku li dijî zilmê dibe çekeke bihêz.
Di çerçoveyeke ku Tirkiye bi awayekî sîstematîk nasname, çand û muzîka kurdan ditepisîne bi taybetî dibe aliyekî girîng ê berxwedan û xweparastinê.
Binçavkirina Barî Yusubov û nehiştina hin mûzîkjenan a ji bo beşdarbûna çalakiyên kurdî nîşan dide ku bijartina bi zanebûn çiqas girîng e. Divê her muzîkjen û hunermendeke/î kurd berpirsyariya xwe ya li pêşberî gel û çandê baş fam bike, di navbera tirs û tevlîbûna çalak a berxwedanê de rêya hilbijêre.
