Polîtîka û sîyasetê dewleta tirke yê Sûrîya yê ke di çarçoveya konseptê qirkerdişê topyekûnî yê şarê kurdî de amebî destpêkerdene, têk şî. Ney têkşîyişî dewleta tirke vista krîzêko ke di tarîxê komara de nîyameyo dîyişî. Krîzanê na ra verîy tenê di tirkîya de hikumatîy ricnayê. No krîz êy verênan ra cîya yo û beno ke bibo sebebê têkşîyişê dewlete bixo zî.
Dewleta tirke serra 1925’î ra heta serranê 90’î esasanê polîtîkaya antî-sovyete serranê 90’î ra dime zî esasanê polîtîkaya “Îslamê Nermî” yê Rochelatê Mîyanênî sero hetê NATO ra amî destegkerdene. Di na pêvajoye de heme qetlîam û qirkerdişê şaranê Anatolîya û şarê kurdî rê çimîy amey padayene.
Bi vecîyayişê Têkoşîna Azadîye ya Kurdistanî ya ke dewleta tirke viste rewşêka xirabe xeylê konseptêy cîyay êy qirkerdişî defîyay merîyete. Konsepto yewîn ferasetê “bêaweverdayişê maseyî” sero vengkerdişê dewan û bêînsankerdişê Kurdistanî bî. Di çarçoveya ney konseptî de 4 hezarîy dewîy amey vengkerdiş, bi mîlyonan însanî amey koçberkerdene û bi deshezaran qetilkerdişê kerdoxnêdîyarî amey pêkardene.
Konsepto nikayin konseptê şerrê topyekûnî yê “çokdayişî” yê serra 2015’ine yo û di çarçoveya polîtîkaya NATO yê “Îslamê Nermî”de ame destpêkerdene. Erdoganî bi xeyalanê Osmanîtîya newîye resayişê sînoranê Mîsak-i Mîllî û hikumdarîya Rochelatê Mîyanênî no konsept girot xo ser. Dewleta xorîye zî bi şertê qirkerdişê şarê kurdî heme hêz û îmkanê dewlete day emrê Erdoganî. Reyna MHP û hêzêy tarîy êy dewleta esase zî di kişta Erdoganî de ronay. Erdoganî bi na hêza dewlete û hetkarîya NATO zê fîlo ke ro baxçeyî biqelebîyo hemeyê herême tehdît kerd. Di şerrê Sûrîya de bî paştîdayox û hamîyê çeteyan.
Di destpêke de Erdogan, Emrîka û NATO di ney projeyî de şirîkîy bîy. Bi deshezaran çeteyê qaşo muxalîfîy amey perwerdekerdiş. La hesaban nêgirot. Erdogano ke zê hemserokê BOB’î amebî wezîfedarkerdiş xete ra vecîya û “Îslamo Nerm” zî bî DAIŞ. Emrîka xo projeyî ra ant û Erdogan teslîmê Pûtînî kerd. Pûtînî hamîtî û verpersîyarîya çeteyan kerde milê Erdoganî. Bi hewnê ez do bi nêy çeteyan kurdan têk bera Îdlîb û herêmêy îşgalkerdeyan de kom kerdîy.
Bi têkoşîna şarê kurdî û şaranê Vakûr-Rochelatê Sûrîya hesabîy têk şîy. Erdogano ke hedefa ey ricnayişê rejîmê Esedî bî, bixo ame ricîyayişî ver û zê heme wextan tifê xo dorêka bîne lişt. Bi zixtnayişê Pûtînî zî do şêro linganê Esedî. Dendikê mesela zî îtîya yo. Werêameyişê Erdoganî yo bi Esedî reyde yeno mehneyê rotişê ney çeteyan. Kes nêy çeteyanê ke heta nika bi hetkarî û miaşê Erdoganî ameyê weykerdiş qebûl nêkeno. Çetey di milê Erdoganî de mendê. Erdogan bi Esedî reyde were bêro, bi deshezaran çetey verê xo danê Erdoganî û Tirkîya. Bi çeteyan bigêro zextê muxalefetê zerreyî, pêvajoya weçînayişî, mijara koçberanê Sûrîya û zextê mîyanetewî est ê. Krîz pîl o û meselaya “bekaya” Tirkîya îtîya dest pê kena.
“Bekaya” ke Erdogan behs keno, di raştîye de “bekaya” ameyîya Tirkîya ya û dewleta esasa ke vernîya Erdoganî akerdbî di ferqê naye de ya. Komanê çeteyan êy Îdlîb, Efrîn, Serê Kanî û Girêspîyî reyde bi hezaran çeteyê DAIŞ’î zê hucreyê lûmiteyan di Tirkîya de yê.
Bi mîlyonan penaberê Sûrîya est ê. Di rewşêka aloze de no talûkeyêko zaf pîl o. Persgiraya tewir pile ya dewleta tirke ewro xelesîyayişê na rewşe ra, bixo ya. Bi no sebeb dewleta xorîye di serre de CHP gure dayo partîyanê muxalefetî. Kiliçdaroglû û muxalefetî ra vane: “îqtîdar yê şima yo la gere şima raya pêroyî bigêrê binê kontrolî û pasîfîze bikerê”.Vengdanê Kiliçdaroglûyî êy “mevecîyê meydanan, do provakasîyon bikerê” di çarçoveya ney gureyî de yo.Tersê heke çirûskêke bivecîyo do kes nêşiko kontrol bikero de yê.
Bi vatişêko kilm konseptê qirkerdişê şarê kurdî yê dewleta tirke êdî ro çinêbîyişê dewleta tirke bixo agêrayo. Têkoşîna şarê kurdî heta nika îqtîdarî çinê kerdê, nika dewleta tirke ver bi çinêbîyişî bena. Vatişê “Şaro kurd di Rochelatê Mîyanênî de aktoro sereke yo” bîleseb nîyameyo vatiş. Kurdîy di şeveqêkê biroşinî yê tarîxî de yê.
Têkoşîna azadîye ya şarê kurdî bîya omûdê azadîye ya heme şarêy bindestan. Astengîya tewir pile ya vernîya ney şeveqê roşnî de reyna di wextêkê kilmî de pêkameyişê naye, çinêbîyişê yewîtî û xeta îxanetî ya PDK ya. Îxanetî xeylê doran bi şarê kurdî dayo vînîkerdene.
La şaro kurd êdî di na mijare de zî resayo astêke û do verva heme îxanet û hemkarîyan kefenê koletîye bidirrno, bi ser bikewo.
