Hemserekê TOD-DERî Murat Kanî bale ante persa kurdan ser o û wina vat: “Aktorê na mesela Birêz Abdullah Ocalan o. Semedê aştî wa îqtîdar û muxalefetê Tirkîya nê vengî bigêro dîqat. No veng vengê aştî, demokrasî û şaran o.”

28ê kanûne de DEM Partî ra heyeto ke Pervîn Buldane û Sirri Sureyya Onderî ra yeno pê, Îmrali de Rayberê PKKyî reyde pêvînayîş kerd. Dima ra partîyanê tirkan reyde zî pêvînayîşê bînî virazîyayî. Wina aseno ke seba aştîye demê nêzdî dê tayê gamî do bierzîyê. Na çarçewa de ma no hewte Hemserekê TOD-DERî Murat Kanî reyde qisey kerd.

Qey TOD-DER? Kore ra îcab kerd, şima eşkenî ma rê bivajê?

Ma zanê ke pergalê Tirkîya nîjadperestî keno. Hemreng o. Tirkîya wazena ke civak pêro hemreng bibo. Aştîye nêwazena. Civak herimnayo no sebeb ra. Pergal dayo destê çeteyan. Nîsbetê curuman bîyo vîş. No sebeb ra hem civakpawitiş hem zî semedê aştîye şar û xo zî rayîrvistiş zafî çîyo muhîm o. Gerek ma xebate reyde têkoşîn bidê. Têkoşînê aştî encak yew hilmê dergî reyde eşkenê bidê. Gerek aştîye bibo aştîya civakî. No sebeb ra karê ma zaf o. Heme çî ra verî gerek ma hîşan de awan bikerê. Heta ke ma nê hîşê ke gorebê pozîtîvîzm û modernîtêya kapîtalîste ameyê viraştiş nêbedilnê, ma nêeşkenê rayîr bigêrê. Tira pey zî gerek ma teorîyê aştîye berê aver. No problem problemê pergalî yo. Heyon ma teorîyê aştîye awan nêkere, ma nê persgirêkî nêeşkenê berê çareserî.

TOD-DER ewta de bingeyê xo gêno. Ma wazenê ke persgirêk û pêrodayîşê ke civak mîyan de yo, dîyalogî reyde bêrê çareserkerdene. Çîyo muhîm ewta de şarê ke no erd de ciwîyenê û xo dewam kenê, çina wazenê. Derdê nê şaran çina wo. Senî hewa yew pergalî wazenê nê şarî. Ma ewta de waştişanê şarî gênê dîqat. Ma wazenê şar problemanê xo beyntarê xo de mûnaqaşa bikero û qerar bido. Şar çina derê hewl o çina derê xirab o zano. Înahewa ma bawer kenê ke şar de yew hîş pêrayeno û şarî heme meselan zî cê ra veco. Komelî zî ma îno kenê ke înehewa yewbîn reyde zî agahîyan danê û gênê.

Seserra vîst û yewe seserra demokrasî ya. Na seserre de ma wazenê ke şar, komel, mezheb û kesê ke sey ci nîyî, wa sey yewbînan bê û azad bibê. Ma yewîya nê kesan pêronan wazenê. Yew civak ke azad nîyo û ameyoxê xo bi destanê xo nêeşkeno awan bikero, o civak ameyo waxtê xo yê peynî. Ameyoxê ê civakî çinê yo. No sebeb ra na dahka zaf muhîm a. No hewa yew civak nêeşkeno polîtîka zî bido şuxulnayîş. Nê dahkayan ra teber ma seyyewbînanîya zayendî zi pawenê. Ma wazenê ke cenî wa  beşdarê cuya civakî bibê. Na dahka de zî xebata ma bena. Na dahka ra teber ekolojî û dormeyê ma zî gorebê ma yew dahkaya muhîm a. Nê meseleyî pêro rojeva de ma de est ê. Ma wazenê nê meseleyan de şarî mîyan de yew hîş awan bikerê.

Ez eşkena nê dahkayan hîna zî derg bikerî. Sewbîna xebatê ma zî est ê. Esasnameyê ma de enê pêro ameyî nuştiş. Ma esasnameyê xo hema çape nêkerdo, encax şarê ma ke esasname biwazo biwano eşkeno ma ra biwazo. Ez vana armancê ma ame famkerdiş. Ferasetê ma çinaya bellî bî, ma armancê xo dîyar kerd.

Nê çend serran de civak mîyan de gizm vîş bîyo. Gizm înehewa vîş bîyo ke mîyanê sûke yan zî dewan de şarê ma yewbînan kişeno. Roje nêvêrena ke hergo roje mîyan de Amed de cîranê ma pê tifingan yewbînî nêkişê. Nê meseleyî çina ra ameyî na dahka, ma pêro zanê. Hema ma heyon ewro nêeşkenê vernîya nê meseleyan bigerê. Çina ra? Civak mîyan de gizm seke yew rayîrê probleman çareserkerdiş o. Raştîye îna ya? Nê! Ma wazenê sebebanê nê persgirêkan bigîrê dest û cîrananê xo nê derdî ra bixelisnê. Eke yew ca de pergalo huqûqî çin o û civak gorebê îlkeyanê exlaqî û polîtîkan nêşuxulino, ewta de şar yew waxt ra pey persgirêkanê xo xo bi xo wazeno çareser bikero. Înehewa yew ca de zî civak nêmaneno.

Esasnameyê ma de zî nê dahkayî est ê. Ez oncîna vacî, armancê ma pawitişê civakî yo. Civak çihind pay ra vindo, çihind raya xo ser awer şiro ma zî hind keyfweş benê.

Arenaya sîyasetî de rol û mîsyonê şima çi yî?

Tabîî yew ca de eke persgirêkê civakî est o, ever de gerek sîyaset bibo, sîyaset rolê xo kay biko. Sewbîna tewir ma vacê. Yew ca de eke ihindayê civakî xora dûrî kewto, bîyo lete lete ewre de sîyaset rolê xo kay nêkeno. Sîyaset gerek persgirêkanê civakî çareser bikero. Hema sîyasetê Tirkîya na dahka ra zaf dûrî yo. Sîyaseto demokratîk zî nêeşkeno problemanê civakî çareser bikero. Ma wazenê ke na vengî dekerî. Xora heyon na vengî nêro dekerdene, armancê ma zî nêyeno ca. Ma na hîşyarîye de yê. Na het ra yew hîşê ma est o. Hetayê civakî ra yew hîş û yew hafizayê ma zî est o. Hema karê ma sîyaset nîyo. Sîyaset yew sanat o. Sanat gerek persgirêkanê civakî çareser bikero. Rolê sîyasetî înehewa yew çî yo. Mîyanê merkezê xebatanê ma de civak ca gêno. Heyon civak baxtiwar nêbo, çîyek serrî nêşono. Felsefeya ma îna ya.

Rayberê PKKyî reyde pêvînayîş virazîya. Nê prosesî de mîsyonê komela şima çina yo?

Ma yew komela xoser ê. Ma hetê sîyasetê şarî de yê. Şarî rê çina hewl o, ma rê zî aye çî hewl o. Ferasetê ma înehewa yo. Ma xo ercanê demokratîkan ser o awan kenê, kerd. Dahkaya ma ya verêne seke mi zî vat; aştîya civakî ya. Kam aştîya demokratîke û civakî awan bikero, ma paştî danê ey/aye. No sebeb ra pêvînayîşê Birêz Abdullah Ocalanî ra ma zaf keyfweş bîyê. Vengdayîşê Birêz Abdullah Ocalanî no het ra zaf çîyo biqîmet o. Vateyê Birêz Abdullah Ocalanî ewnîyayîş û wendîşê ma îno kenê ke civak mîyan de rayîr da yew seregermîye zî. Ma wazenê wa îno vengdayîş sîyasetê Tirkîya mîyan de vera cê vêno. Ma wazenê ke persgirêkê kurdan bêro çareserkerdiş. Wa proses hetê aştîye ra aver şiro. Aktorê na mesela Birêz Abdullah Ocalan o. Semedê aştî derdor bêro rayîrvistiş. Îqtîdar û muxalefetê Tirkîya nê vengî bigêro dîqat. No veng vengê aştî yo, vengê demokrasî yo, vengê şaran o. Wa yewna fesal vindî nêbo. Ma eşkenê derheqê nê prosesî de, vengdayîşî de zaf çîyan vacê. Zaf çîyê muhîmî ameyî rojeve. Heme çîye ra verî no dîyar bîyo. Yew ewnîyayîşê hera est o na dahka de. Peyamê ke Birêzî dayê şarî mîyan de rayîr da yew hêvî zî. Ma pawenê ke aktorê nê pergalî cewab bidê nê vengdayîşî. Raştzerrîye ewta de bellî bena. Hem ameyoxê ma hem ameyoxê pergalê Tirkîya nê vengdayîşî de yo. Gerek her kes înayê wêno. Nê ke ma rayîr raşt zî nêwênê, ma haqîqat zî nêresenê. Na dahka de yew hîşê ma zî gerek bibo. Ma ha nê prosesî temaşe kenê. Prosesê beşdarbîyayîşî nê prosesê xo vernayîş reyde şono aver. Ma zî semedê aştî çi ke barê ma ser o bikero, ma hadre yî. Çi ma ser o biko, ma anê ca.

Komela şima şarî ra çi mesaj dana?

Derheqê komelî de ma zaf çîyî vatî. Ma oncîna zî vanê. Bernameyê ma, armancê ma çina yo. Ma behs kerd. Ma wazenê ke wa şarê ma hetê ma de bo, wa ma reyde bo. Ma wazenê ziwanê aştî berê aver. Teorîyê aştî bikerê. Berê ma şarê ma ra akerde yo. A/Oyo ke vano hetê mi hetê aştî yo, hetê mi hetê civakî yo, wa bêro paştî bido ma, wa ma het de ca bigero. Ma reyde bido û bigîro. Ma pîya hem pîl benê hem zî aştîya civakî pîl kenê.

Serra newî yena. Şarê ma rê, şaranê bînanê ke no erd ser o ciwîyenê wa serra di hezar û vîst û ponc aştî û azadî bîyaro. Ma pêro sey ci yê. Heyon ma nêbê yew, heme ma nêeşkenê nê persgirêkanê xo çareser bikerê. Bimanê weşî de.

Xebatê şima çi yê?

Xebatê ma aştîya civakî ser o yê. Eke yew erd de civak herimeyo, ti qet nêeşkenî çîyêk bikerê. Ma no sebeb ra civakî ser o vindenê. Dahkaya ma ya verêne civak o. Civak çina ra ame na dahka? Çina sebeb bî? Ma na dahka ser o mûnaqaşa kenî. Beno ke na dahka de waxtê averî de ma semîneran, sempozyuman yan zî sewbîna xebatanê xo erzenê vernî. Aye ra teber aştîya civakî yewna meselaya pîl a. Na dahka zî rojeva ma de ya. Ma wazenê na dahka ser o zî hem komelanê bînan reyde hem zî aktoranê sîyasetî reyde yewbînî bivînê, fîkranê ê bînan zî bigerê û aştîya civakî ser o qale bikerê. Nê meselan ra teber şarî mîyan ge-ge lec kenê. Ma wazenê ke peynî de inî lecan ma rê merg çinî bo. Ma kewenê beyntarê înehewa meselan zî.

Komela şima hema zî şarî mîyan de zaf nêna şinasnayîş. Heyanî ewro çend endamê şima est ê?

Raşt o. Ma semedê civakî xo awan kerd. Pergal û îqtîdarî civak zafî berd apey. Pêroyîya civakî nêmend a. Civak mîyan çi nêweşîya gemarine est a, ê nêweşî kerda zemînê civakvistişî. Înehewa eke dewam bikero, pergalo gemarin civakî teslîm gêno. Yew het ra tîryak yew het ra fihuş yew het ra xumar yew het ra bahîs û bîtcoîn. Adir devisto keyeyanê şarî. Şar hergo roje ke vêreno hîna beno belengaz. Hem civak neçar o hem kesê ke civak mîyan de yê bîyê belengaz û neçar. Sebebê nê meselan pêro pergalê kûreyî ya û îqtîdar o. Hema pergal se keno? Fatura hina zafî belengazan rê vecîna. Êyê ke wenê, tira wenê. Fatura şarî rê vecîna. Nê semedî ra ma wazenê ke civak wa xo bizano. Çina derî bena çina civak rê nêbena wa civak bizano. Wa civak mîyan de şaranê ma mîyan de yew ferasetê civakî mîyan de awan bibo. Civak wa rûçik tî xo ser newerna xo virazo. Ma zî civak mîyan ra ameyî. Semedê civakî ma ewte yê. Bawerê ma civak tî ma ra est o. Ma xo ra zî bawer ê. No sebeb ra ma biîdîa yê.

Hetê binî ra ma komela newî viraşta. Raşt o. Ma hema nêeşkayî xo bidê şinasnayîş. Yewna raşt zî îna yo. Hema ma eşkenê nê persgirêkan çareser bikerê. Ma rayîr zanê. Zafî çîyî zî hîşê ma de est ê. Roje ke ameye, ma eşkenê tayê çîyan berê verçimonê şarî. Ma komelanê ê bînan reyde agahîyan danê-gênê.