Bişaftin bi her awayî bandorê li mirov dike; çand, huner, jiyan, şikl û şemal, ziman, edebiyat, ol, rabûn û rûniştin… Hin bajarên kurdan xwe kurd nahesibînin û bûne xwedî çandeke melez û bi vê yekê kêfxweş in.
Asîmîlasyon, an bişaftin an jî bi awayekî nermtir entegrekirin (bûn) ev bobelate ku bi piranî li ser serê kom, komale û neteweyên kêmar in. Carina nerma nerma û carina jî bi darê zorê tê kirin. Nexweşiyeke ku di serdema modern de bi lez û bez belav dibe û edî rê li ber nayê girtin.
Bişaftin bi her awayî bandorê li mirov dike; çand, huner, jiyan, şikl û şemal, ziman, edebiyat, ol, rabûn û rûniştin… ev navên ku li jorê hatine dayîn û gelekên mîna wan hene ku nehatin bîra min ev hemî di bandora çandên serdest de dimînin û entegreyî wan dibin. Di serdema modern û cîhana kapîtalîst de êdî pirrengî, pirçandî her ku diçe kêm dibe û civak ji gelek hêlan ve dişibin van û haya te ji vê yekê çênabe heta ku li xwe hay dibe tu ji gelek hêlan ve ne tu yî. Lê tu nabî wek wan jî.
Di perspektîfeke teng de bi awayekî global bişaftin ev e ku em berê xwe bidin civaka xwe ka rewşa me çi ye, em di çi halî de ne em di kijan astê de ne. Bi min em kurd me asîmîlasyon derbas kiriye û em niha di asta otoasîmîlasyonê de ne. Piştî zilm û zordariya bi salan a dewletê li ser çand, huner ziman û hwd. di çend salên dawî de dewletê benê asîmîlasyonê sist kiriye îca gelê me benê otoasîmîlasyonê xistiye stûyê xwe û her ku diçe jî wî benî li xwe dişidîne.
Di hin mijaran de dewlet êdî rasterast qedexe nake lê rê li ber digire derfetên xwe û dezgêhên xwe nade kurdan lê ji bo kurdan alternatîf jî pir in li gel van alternatîfan di wê serdema digital de derfet pirtir in. Lê dîsa jî hin kurdên me ji kurdbûna xwe dixeyidin û dibêjin êdî em hunera xwe bi kurdî nakin. Lê li hêleke din hinek bi kêm derfetiyan gelek berhemên hêja diafirînin. Ev rewşa kurdan ku haya wan ji bişaftinê heye ku li hemberî wê xwe û derdora xwe şiyar dikin û li dijî wê bertekan didin. Yanî ev mirov xemxur in.
Çandeke melez
Gelo civak çawa ye? Kurdên ku xema wan tune ye çi dikin. Kurdên ku haya wan ji vê meseleyê tune ye, kurdên ku nîv bajarî ne; tam entegreyî bajar nebûne û dev ji jiyana xwe ya gund jî bernedane. Em dikarin mînakên komên biçûk ên civakê zêde bikin. Ev komên biçûk di dema salên ku zext û zordariyê de li hemberî wan zext û zordariyan têdikoşiyan lê piştî ku ketin nav jiyana kapîtalîst û di ser de jî dewletê (dewleta mêtinger) bişaftina bi darê zorê sist kir êdî gel hêdî hêdî ber bi qalibên ku serdestan dixwest wan bixinw wî qalibî îca ew bi xwe dikevin wî qalibî. Mînak; êdî dê û bav bi zarokên xwe re bi tirkî diaxivin. Navên tirkî li wan dikin, ji ber ku dê û bav li televizyon, fîlm, rêzefîlm, muzîk û tîmên wan yên futbolê û hwd. temaşe dikin jiyana xwe dikin mîna a wan axaftinên wan xemên wan ên rojane, hezkirina wan a li tiştan hemî dibin mîna yên serdestên wan. Lê van tiştên ku min jimartin dewlet bi zorê nake mîna qaşo derfetek daye û gel jî vê yekê digire û bi kar tîne. Haya kurdan ji vê yekê tune ye ku ev yek otoasîmîlasyon bi xwe ye. Bêyî ku haya wan jê hebe dibin perçeyek vê pergala dagirkerên axa xwe û bi demê re di nav de dihêlin û dibin ji wan. Mînakên vê pêvajoyê ku di 20-30 sal berê bi taybetî li hin bajarên kurdistanê yên mîna; Erzirom, Erzîngan, Sêwaz, Meletî, Xarpêt, Semsûr, Dîlok û hin bajarên ku niha nîvê nîv guherîbin hatibû meşandin niha bi şêniyên van bajaran xwe kurd nahesibînin û bûne xwedî çandeke melez û bi vê yekê kêfxweş in. Di ser de jî bi çavekî biçûk li wan kesên ku nehatine asîmîlekirin dinêrin û ku dem tê şerê wan jî dikin.
Bi lez û bez belav dibe
Ev mînakên ji destçûnê li ber me ye lê dîsa jî em ji bo vê yekê gel bi zimanekî nerm hişyar nakin. Tiştê herî zahmet ev e ku haya gel ji vê otoasîmîlasyona ku bi destê xwe dike tune ye û jê we ye ku jiyan bi vî rengî ye lê nizane ku herî zêde du nifşên din ew ê jî di nava vê pergalê de bihelin û bibin nivperçeyê dagirkerên axa xwe. Jixwe îro gelek nevî bi zimanê dapîr û bapîrên xwe nizanin. Mixabin nexweşiya otoasîmîlasyonê di nav kurdan de bi lez û bez belav dibe divê meriv hay jê hebe.
