Xeyaletên paşerojê ku cîhanê dihejînin dema ku em şahidiya ku dîrok ji nû ve tê çêkirin dibînin. Pîvana metirsiyê pir girîng e. Ji ber ku piştî Şerê Sar, nîzama siyasî-aborî ya cîhana rojava-navend a bi pêşengiya Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê (DYA) diguhezîne. Bi xwezayî, pêvajoya guherînê bi êş û kaotîk e. Wekî Antonio Gramsci destnîşan kir û got: “Cîhana kevn dimire. Ya nû hêdî hêdî xuya dike. Û di vê tevliheviya ronahî û tariyê de cinawir çêdibin.”
Bi vekolînek rexnegir û bêalî ya jeopolîtîka cîhanî ya heyî, bi hêsanî tê dîtin ku ev “cinawir” hewl didin ku me nêzikî nuqteya bêveger, şerekî din ê cîhanî bikin. Berevajî hin komên berjewendîperest, mirovên asayî yên li ser vê gerstêrkê naxwazin şerekî din ê cîhanî ku bibe pevçûnek nukleerî derkeve. Bi rastî, em jixwe li ber Armageddona nukleer in. Di vê kêliya dîrokê de, rewşa li ser tabloya satrancê ya siyasî ya gerdûnî neçar xuya dike.
Hêviya apokalîpsa nukleerî ya li ser gerstêrka erdê ji Krîza Mûşekê ya Kubayê ya 1962’an vir ve tu carî wisa nebû. Bûyerên jeopolîtîk ên vê dawiyê li çaraliyê cîhanê di karanîna têgîna “şerê nukleerî” de zêdebûnek metirsîdar dît. Tevî ku têgeha şerê nukleerî her ku diçe zêde dibe û ev metîrsî jî zêde dibe. Îro, jixwe diyar e ku hemû cîhan di nav projeyek şerê agahdarkirinê de ye. Ne tenê di nava ya leşkerî de ye. Ev kampanyaya qirêj li ser her tiştê ku alternatîfek ji serdestiya gerdûnî ya DYA’yê re temsîl dike tê rêvekirin. NATO ku di sala 1949’an de hatî damezrandin, bermahiyek serdema Şerê Sar bû, 75’emîn salvegera xwe di 4’ê Nîsana 2024’an de pîroz kir. Ji hêla tenê 12 dewletan ve bi pêşengiya DYA’yê hevbendî hat afirandin. Bi salan siyasetek berfirehtir bi mîlîtarîzma berbiçav re meşand û niha ‘’pesnê xwe’’ dide ku bûne 32 dewletên endam. Weke ku îdîa dikin 75 sal in ji bo aştî, ewlekarî û azadiyê ‘’xebat’’ kirine. Lê kiryarên NATO’yê û endamên wî berovajî vê îdayê ne. Ji ber ku berfirehbûn û êrîşkariya NATO’yê bûye sedema binpêkirina qanûnên navneteweyî. Şerên neqanûnî û tawanên şer, bêîstîqrarkirina deverên curbicur ên cîhanê û bi vî awayî rê li ber pêşketina wan ya civakî-aborî girtiye.
Li gorî lêkolîneke ku di çarçoveya projeya “Lêçûna Şer” de li Enstîtuya Têkiliyên Navdewletî û Giştî hatiye kirin a bi navê Watson li Zanîngeha Brown, şerên NATO yên bi pêşengiya DYA’yê li Iraq, Afganistan, Pakistan, Sûriye, Lîbya, Yemen û Somaliyê bûne sedema mirina nerasterast nêzî 3.6-3.8 milyon mirovî. Herî kêm bi tevahî jimara miriyan gihîştiye 4 .5- 4,7 milyon mirovan û her ku diçe mezin dibe.” Encamên din jî windakirina debara jiyanê, bêewlehî, bêîstiqrariya siyasî, jicîhûwarkirina bi darê zorê û bicihkirina terorîstan in. Wekî din, “lêçûnên mirovî û aborî yên van şeran dê bi dehsalan berdewam bike”, li gorî encamên Projeya Cost of War. Aşkere ye ku ev êrîşên leşkerî piştgirî nadin îdiaya ku NATO û endamên wî “hevbendiyek leşkerî ya parastinê ye”.
Îro, wekî di sala 1949’an de, NATO wek amûrek hêza cîhanî ya serdest, DYA ku ji bo destnîşankirin, parastin û pêşdebirina armancên xwe yên stratejîk û berevaniyê tê bikar anîn, di esasê xwe de cîhanek yekpolar di bin serokatiya DYA’yê de diparêze. Aloziyên di navbera hevbendiyê û Rûsyayê de gihîştine astên nû. Piştî ku Ukrayna destûr da ku bi çekên rojavayî êrişî Rûsyayê bike, tirsa ji îhtîmala şerê nukleerî zêde kir. Ev biryar di heman demê de tê wateya zêdebûnek girîng, ku dibe ku pevçûna li Ukraynayê ji şerekî wekîlê veguhezîne rûbirûbûnek rasterast di navbera NATO ya bi pêşengiya DYA’yê dike û Rûsyayê de ye.
Ev hemû bûyerên bi hev ve girêdayî di qonaxeke zivirînê de diqewimin, dema ku bandora rojavaya kolektîf a bi pêşengiya DYA’yê lawaz dibe û em dibin şahidê lezbûna pêkhatina cîhanek nû ya pirpolar.
