Komeleya Cigêrayîşê Ziwan û Kulturê Mezopotamya (MED-DER) seba donemê neweyî dest bi perwerdeyîyê rî bi rî û dersa onlayne kena. MED-DER bi dekerdişê formî qeydê wendekaran semedê dersan gêno û no hewte dersan dano dest pêkerdiş. MED-DER sinifa destpêkerdişî ra heta sinifa mamosteyîye perwerde dano û vîşêrê zaravayê kurmancî perwerdeyê kirmanckî zî yeno dayîş. Semedê dersa onlayne zî xeylê cayanê dûrî ra muracatî yenê kerdiş û xeylê sinifê ke bi no hawa qedîyayî est î. Derheqê babete de Hemsereka MED-DERî Şukran Yakute rojnameyê ma rê qala xebatanê komele kerd.

Yakute ard ziwan ke kirmanckî vîndîbîyayîşî reyde rî bi rî ya û nê pêşnîyazî kerdî: “Wayîrê ziwanî bivejîyê. Sazgeh û dezgehê kurdan nê hetî ra gerek têkoşîn bidê. Ziwan wina xelisîyeno.”

Yakute bale ante qalîkerdişê kirmanckî ser û wina îfade kerd: “Serranê verînan de qalîkerdişê kirmanckî mîyanê şarî de hîna zaf bî la nê serranê peyînan de averşîyayîşê teknolojî reyde qiseykerdiş kêmî bî û ver bi hetê medyaya dîjîtale şî. Tîya de tesîrêk senî serê ziwanî de kerd, qalîkerdişî sero tesîr kerd. Ê fekî de qalîkerdiş bîyo kêmî la ê nuştîşî de bîyo zêde. Ez tîya de fikrê xo vaja, faktor yan zî tesîrê teknolojîyî vînena. Serê teknolojîyî de hem qalîkerdişo negatîf, hem zî qalîkerdişo pozîtîf kerd.”

Her beşê komelî ra wendekarî  

Yakute dewamê qiseykerdişê xo de vat ke heta nika kursê MED-DERî ra 100-150 kesî mezun bîyî û wina ard ziwan: “Mîyanê nê wendekaran de kesê ke nika mîyanê xebatan de yê est î. Ez vaja mîyanê kamcî xebatan de yê. Wareyê sîyasetî de, avûkatî, rojnamegerî, nuştoxî, çarnayoxî yê ke rayberî de ca gênê est î, yê mamosteyê ke dersa ziwanî danê û pêşkêşvanî est î. Yanî her hetê cuye de xebatkarî est î û xebata xo dewam kenê.”

Yakute bale ante edebîyatê kirmanckî û perwerdeyo ke ê danî ser û wina vat: “Edebîyatê kirmanckî şima zî zanê hetê nuştekî ra zaf newe yo. Ma eşkenê vajê nê 30 serranê peyînan de tay berardişî est î. Kîtab sey mewlîd ameyo nuştiş. Seba nê merdim zaf nêeşkeno edebîyatê kirmanckî ser o qisey bikero la nê serranê peyînan de qet nêbo ameyî arêdayîş û xebatê folklorîkî ameyî kerdiş. La bi qasê nufusê xo kam nê ziwanî qisey keno goreyê nufusê xo zaf kêmî yo û zaf apey mend o. Atolyaya ma no hewte dest pêkena û lehçeyê kirmanckî zî do dest pêbikero. Muracatê ma zaf baş ê. Merdim nêeşkeno hûmarêke bido, merdim nêeşkeno vajo hende kesan muracat kerdê. Çiqas şono muracatî zêde benê. Ez eşkena vaja bi seyan muracatê ma est î.”

‘Wayîrê ziwanî bivejîyê’

Yakute qiseykerdişê xo de qala asîmîlasyonî zî kerd û ard ziwan ke no asîmîlasyon newe nîyo. Yakute wina dewam kerd: “Se serrî ra zêde yo ke bi hawayêkê sîstematîkî no asîmîlasyono îşxalker serê ma kurdan de ronîya yo. Ziwanê ma vîndîbîyayîşî reyde rî bi rî yo. No tespît 20 serrî yo ke ameyo kerdiş. La xo bi xo wina nêbî. Yew rastî est a. Yanî yew problemê ma bi azadî est o. Welatê ma, komelê ma, şarê ma azad nîyo. Nêeşkeno xo bi xo rayîr ra bero. Nêeşkeno polîtîkayan bi azadî bîyaro meydan. Nê problemê ma nîyî ê pêroyî yê. Xora ziwan zî tay nê problemî ser o vejîyeno meydan. Gerek ma nêvajê ‘ma azad nîyî, komele azad nîya, ma ziwanê xo ra fek vera bidê.’ Ma ganî wina nêfikrîyê. Ma çiqas azad nêbê zî ma eşkenê bi ziwanê xo, xo payra vîndarnê. Gerek komel tîya de azadîya xo ser o çare bivîno. Polîtîkayan awan bikero û nê polîtîkayan bido destpêkerdiş do xo vîr ra nêkero. No het de waştişê perwerdeyî yê bi ziwanê maye bibo û no waştiş gere zêde bibo. Wayîrê ziwanî bivejîyê. Sazgeh û dezgehê kurdan nê hetî ra gerek têkoşîn bidê. Ma eşkenê vajê ke ziwan wina xelisîyeno.”