Dewleta tirke raver qir kena, bado qebul nêkena. Oxina ke qetlîyamî “alametîfarîkayê” dewleta tirke yê. Rejîmo boyin se serrîyo ke vera kurdan polîtîkaya qirkere rayra beno. Ziwan, kamîye, kesayet, kultur raştê “cîyakerîye” yenê. Estbîyayîşê Tirkîya çînkerdişê şarê kurdî ser o awan bîyo. Eke merdim kitabê tarîxê rastikênî yê Tirkîya binuso, zafane raştê qirkerdişan yeno. Çend rojî verî parlamenterê CHPyî Sezgîn Tanrikuluyî derheqê qetlîyamanê TSKyî de zanayîşêk da. Sere de Kemal Kiliçdaroglu, endamanê CHPyî yê bînan nêrazîbîyayîşêko gird ramojna. Tewr zîyade Kiliçdarogluyî îfade kerd ke TSK vîlika ey yo. Xora hukmatê Erdoganî hêrişê qilêrinî kerdî. Çapemenîya Erdoganî de Tanrikulu sey hedef nîşan dîya. Senîn ke verê cû nameyê Tahîr Elçîyî nîşan dîya û Elçî ame qetilkerdene, nika zî vera Tanrikuluyî reftaro winayên esto. Erdoganî bixo zî qiseykerdişê xo de nameyê ey hedef mojna.
Qetlîyamê ke Tanrikuluyî behsê ci kerdî demê rejîmê Erdoganî de nêqewimîyayî. Înan ra yew serra 1993yî de Pasur de ame meydan. 11 dewijî ameyî nişnayene helîkoptere. Dima ci ra agahîye nêgêrîyaye. Yanî ê ameyî qetilkerdene. Qetlîyamo bîn Botan de serra 1994î de qewimîya. Di dewî bi destê artêşa tirke ameyî bombakerdene û 33 dewijî kişîyayî. Mehkemeya Heqanê Merdiman a Ewropa (MHME) dewleta tirke rê cezaya tezmînatî daye. Êdî pêro dinya zana ke destê artêşa tirke gonîn ê.
Erdogan wayîrê ci vejîyeno
Gama ke Erdogan serra 2002yî de ame îqtîdar, wad kerdbî ke do nê qetlîyaman reyde bêro têrî. Nika her çî eşkera bî ke, rejîmê Erdoganî yo kanperest wayîrê nê qetlîyaman vejîyeno. Xora demê Erdoganî de TSKyî qetlîyamê xo dewam kerdî. Ma vajê 28ê kanûna 2011î de qezaya Qilêbanî ya Şirnexî de 34 dewijê Roboskî hetê teyaranê şerî yê TSKyî xedarane ameyî qetilkerdene. Qetlîyamî ra dima Erdoganî dîyar kerd ke TSKyî “wezîfeyê” ci kerd. Yanî sey serwezîrî nêvat ke “Tirkîya de huqûq esto, eke tayê merdimî bi hawayêkê bêqanûnî bazirganîye kenê, ê ganî yo ke hetê hukmî ra bêrê cezakerdene.” Eksê ci wayîrê kiştoxan vejîya û sûcî rê hemkarîye kerde.
Qetlîyamê Qoçkirî û Zîlanî
TSK se serrîyo ke çimanê tayê tirkan de sey “totemî” yo. Tayê tirkî hema hema artêşa xo “bimbarek” kenê. Ê vanê qey TSK qetî şaşîye nêkeno û înan paweno. Ma biewnê tarîxê dewleta tirke rê, gelo TSKyî “şaşîye” kerda yan nê. Demê Komara Tirkîya de vera şarê kurdî guneyê TSKyî yo verên serra 1921î de qewimîya. Seke zanîyeno herêma Qoçkirî de bi hezaran kurdî hetê artêşa tirka ra ameyî qetilkerdene. Dima ra qetlîyamo gonîn o bîn serra 1930î de qezaya Erdişî ya Wanî de bî. Aşma temmuze de Dereyê Zîlanî de bi hezaran kurdî bi destê artêşa Ferîk Salîh Omurtakî ameyî qetilkerdene. Xora rojnameyê Cumhurîyetî 16ê temmuza 1930î de wina nuseno: “Dereyê Zîlanî heta fekê xo bi cendegan pirr o.”
Dêrsim de qetlîyam
TSKyî vera şarê kurdî wezîfeyê xo yo “bimbarek” serranê 1937-1938an de Dêrsim de ard ca. Artêşa tirka ke general Abdullah Alpdoganî ra ferman girewt, Dêrsim de bi hezaran cinî, doman û camêrdî bi koyî qir kerdî. Xora Alpdogan lîteratur de sey “goştroşê Dêrsimî” yeno pênaskerdene. Dewleta tirke her tim wayîrê “goştroşê” xo vejîyaye. Ma vajê Xarpêt de nameyê cehdeyêkî “General Abdullah Alpdogan Paşa” yo.
Fermanê Mustafa Muglali
Qetlîyamanê TSKyî ra mîzanseno bîn serra 1943yî de qewimîya. Qezaya Qelqelî ya Wanî de goreyê fermanê fermandarê artêşa 3. Mustafa Muglalî 33 kesî bi bahaneya bazirganîya heywanan a bêqanûnî ameyî qetilkerdene. No qetlîyam bi serran ame nîqaşkerdene.
1990an de JÎTEM
Badê cû TSKyî qetlîyamê gemarinî dewam kerdî. Bitaybetî serranê 1990an de JÎTEM tewrê qetlîyaman bî. Mîsal Serekê Amedî yê HEPî Vedat Aydin û Apê Musa bi destê JÎTEMî ameyî qetilkerdene. Nê serran bi hezaran kurdî ameyî remnayene û hema zî înan ra agahîyêke çîn a. Mayê Şemeyî semedê tutan û camêrdanê xo kenê ke çalakîyan serûber bikerê, polîsê dewleta tirke înan asteng keno.
Demê Erdoganî
Rejîmê Erdoganî wayîrê TSKyî vejîya. Xora demê Erdoganî de zî xeylêk qetlîyamî qewimîyayî. Roboskî ra ber serra 2015î de Bakurê Kurdistanî de artêşa tirke şaristanî bomba kerdî û bodriman de bi hovî şar qir kerd. Têna Bakur de nê, Rojawanê Kurdistanî de zî wina têgêra. Mîsal Efrîn, Girê Sipî û Serêkanî îşxal kerdî û uca de vera şarê kurdî polîtîkaya nîjadpereste rayra berde. Bi kilmî tarîxê TSKyî gonîn o.
