Dinya dewrê xwu de geyrena. Bi isûl û qaîdeyan, gorey feydey xwû û feydey merdiman ra geyrena. Di miyanê dinya de her çîke wayîrê kar û xebatêke wo. Dew, qezay, bajarî gorey ene yewî ra hamey viraştişî. Çiyê miyanê înan de enî şiklî temam kenê. Ma bawnê çende nimûnan ra.
Dewî. Dewan de heme çî miyanê ene dinyaya dewrê xwu geyrena de şikil girotê. Ti qeybî erdî xebatan kenê, cite kene, çî ramenê; beramberê ene kedeyanê to erd çîyan dano to. Genim dano to, fêkî dano to.
Ti kergan kenê wey. Ti wer danê înan, wero ke verê to ra mendo zî danê înan. Ê kergî ê werî wenê, dimara se beno? Ê hakan danê to, ti hakanê înan wanê. Wextê nanî, çî yo ke to ver merdo ti reyna danê înan, ê reyna hakan danê to û dinya ana geyrena. Ti mangan kenê wey, wayir ro ci vecênê, qeybî ke ê mangan zimistanî wer borê ti êm keye de danê pêser û bi ê êmî pîzey înan kenê pirî. Ê se kenê? Şit danê to. Ti şitê înan ra mast, rûn, penîr virazenê û xwu pê kenê wey. Re rey ti înan sere birnenê û goştê înan zî wenê. Rewş eno wo. Ti midexeley enî çiyan bikerê nêbeno. Ti midexele bikerê şiklê dinya bedelêno. Ti mudexele bikerê go rolê kergan, mangan, erdan û çî bînan bibedelîyo û ti go heme çî birehemnê.
Koyan de varan vareno. Ew varan serê koyan ra xwu vera dano war. Caygir te ro şino, tede golî virazênê. Sirkulasyonê dinya wo. Roc dano ê golan ro, bi helm ê golan ra aw beno cor, reyna vera dano war. Bi eno awa sirkulasyon temam beno. La ti se kenê? Ti wirzenê we, bendavan (barajan) virazenê, ti vernî awe gênê, heta ewca aw yena pêser, la erdê ewca ra cêr bê aw manenê. Ewca sirkulasyon xerepêno.
Mesele ene awa wa. Gere mudexele nêbo. Miyanê enî çî de merdimî zî estê. Her merdim, şar serê erdê xwu, miyanê welatê xwu de jiyaney xwu dewam keno/ê. Bi eno awa dinya dewam kena miyanê enî sirkulasyonî de. La ti se kenê? Ti yenê vanê “Nê, ana nêbeno, gere heme çî zey mi bo?” Ti vanê “Wa namey to çinêbo, wa ziwanê to qedexe bo, ti çinêbe.” Wexto ti ana vacê, go henî zî wirzê we û enî çiyan qebûl nêkerê. Çimkî eno çiyo ti vanê gorey pergaley, gore sirkulasyonê dinya ra nîyo, şaş o. La ti şaşî xwu zî qebûl nêkenê. A çaxî tenî reyke manenê vernî însanan de; a rey zî awa ke xwu ver bide.
Erê, xwuverdayiş. Miyanê şaranê dinya ke xwuver danê yew zî kurd ê. Belkî bi se seran o ke kurdî xwuver danê. Heme parçeyan de xwuver danê. Bakur de zî. Û ê yenê girotişî, yenê kiştişî, yenê sirgûnkerdişî. Sirgûn de merdimê ma mirenê, heps û zindanan de zî mirenê. Tewr peynî de hepisxane de Şakîr Turan merd.
Şakîr Turan 70 sere bî. Girtîgeha Erzînganî de bî û semedo ke nêweş bî, nêyame dermankerdişî, merd. Roca 30.08.2023yî de merd. Verî bimro bi tûtê xwu dir xeberî dabî û vat bî, “Ez sereberz a. Mi gamêke zî tepiya nêeşta.” Zey Şakîr Turanî bi desan, seyan merdimê ma yê nêweşî hepsan de estê û nînê veradayişî. Veranêdayişê înan zî gorey dinya û zagonan ra nîyo, la ti hema zî wirzenê we û vanê “Yan fek namew û têkoşîney xwu ra verade, yan ti go zere de bimirê”.
Zey Şakîr Turanî bi seyan, bi hezaran tenî zî vanê “Sirkulasyonê dinya zeg şima vanê nîyo, sirkulasyon, geyrayişê dinya bi awaykê bîn o û ma gorey ene yewî ra hereket kenê. Peynî peynî de merg zî bibo ma ana hereket kenê.” Û bi eno awa xwuver danê.
Erê, ma kurdî baş zanê dinya çawey geyrena û ma baş zanê qeybo ke dinya tewr baş bigeyro ma xwuver danê. Weko bîn? Weko bîn ser û çiman ser.
