Tarîx de yew şar çîn o ke xo zobîna şaro ra nêabirno û bibo şar. Ti ke nameyê xo ra mavênê însanîye de nêbîya, ti şar nîya, zobîna çî ya. Ti ke wazena mavênê însanîye de cayê xo bîgerê, xo zobîna şaro ra zaf baş abirne. Şarê xo rê zaf baş naye bide famkerdene. Şaro ke binê kolonîyalîstîye de, eke çepanê nî kolonyalîsto de hemkarîye keno ganî zaf baldar bibo.

Çûnke nîyadayena înan etnosentrîkê^* kulturê to nas nêkena; goreyê kulturê xo, cuya xo, ziwanê xo û goreyê şeklê dinyaya xo to nirxandin kenê. Ti qîymet dana înan, hunermendanê înan, şaîranê înan û nuştoxanê înan; sîyasetmedaranê înan ana verê şarê xo, destanê xo ra to çi karî kerdê bena dana înan. Tîya de ti destê xo ra şarê xo asîmîle kena, yewbîyayîya kulturê xo, zîwanê xo û şarê xo kena vila. Naye ra gore çepê tirkan o dide reyî bêro baleantiş, çûnke çepê tirkan dide reyî nîjadperest o.

Hem nîjadperestîya tirkan hem kî şovenîzmê Rûsya girewto. Yewîya Sovyeto rastî de yewîya pêro şaro nêbîye, pêro dewletê ke zerreyê qoma Sovyeto de bîyî, binê nameyê sosyalîzmî de tenya nameyê Rûsya rê kare kerdêne. Kamî ke krîtîk kerdêne erşawîyêne Sîbîrya, zobîna şaro rê haqa qiseyî çîn bîyê. Pêro enî dewleto de dera bîyî, ziwanê rûskî musayêne.

Serê nameyê sosyalîzmî de Rûsya kulturê zobîna şaran waşt vîndî bikero. Çûnke sosyalîzmê Rûsya de rolatîvîzm^** çîn bî, etnosentrîk bî. Pêro dewletê ke zerreyê Yewîya Sovyetan de sosyalîzm de bîyî, ziwanê Ruskî dera bî bimuso. Hîris serre ra zêde bîyo sosyalîzmê Sovyetan bîyo vila, la tesîrê î waxtî hîna serê şaran de esto. Enî dewletan zaferî zerre ra nêwaşt ke beşdarê Yewîya Sovyeto bibê, çûnke o waxt faşîzmê Hîtlerî estbî, Rûsya ke ceng qezenç kerd enî dewletan pêro xo rê dera verda ke beşdarê sosyalîzmê Sovyeto bibê. Nameyê sosyalîzmî estbî, la tenya Rûsya wayîrê qiseyî bîye. Kara enî dewleto, pereyê enî dewleto pêro Rûsya de qom bîyêne, Rûsya ke senên bar kerd o bî, kesî nêeşkayêne krîtîk bikero. Her ca de muzîkê rûsan, romanê rûsan, şîîrê rûsan û edebîyatê rûsan unit ver, zobîna şarî tetivane çîn bîyî.

Nê serranê peyênan de sîyasetê kurdan o legal, binê nameyê stratejîyî de amancê xo yê bingeyî ra zaf kewt dûrî. Hemkarîya ke çepê tirkan de kerda, şîndorê xo belî nîyo, no belînêbîyayîş alojîya gird a. Hebe ke senik bifîkîrîmê, çîyo mekanîk bîle her tîkê zobîna karî keno, her tîkê pêro rê kar keno.

Hal ke nîya bî, veng û rengê ahengî çîn beno, tenya vengê kakofonî û rengê alojî beno. Kara nê kî kesî rê çîn a. Hewce wa ke herkes cayê xo û şîndorê xo bizano. Ma sîyasetê kurdan de hemkarîye bikerîme, hem kare kenîme hem kî kurdo zerreyê xo de helênenîme. Çira se serrî yo kurdî jenosît vînenê? Îşkenceyê ke însan bîlê nêeşkeno xeyal bikero ardî kurdo ser de înan hata nika nêdî. Key ke kurdo hebe çî kare kerd xo, oznarê kurd o. Sîyasetê kurdo na xo vîr ra kerda, kolonyalîst û bendeyî dost nêbenê. Sokrates nîya nuseno “dostîye mavênê têdûşto ra bena, kesê ke têdûşt ra nîyê dost nêbenê’’. Sokrates tîya de qalê fazîletî keno, la wendoxê î Platon zagondê naye ser vervacî vejîno, fazîlet dişwar o, eke destê to de diwarîye çîn a kes to qebul nêkeno.

Sîyasetê kurdan rê hewce wa, lerze gencanê kurdo her hete ra perwerde bikero. Dinya de qet şar çîn o muzîkê kolonyalîstanê xo zey muzîkê xo goş bido. Gencê ma hunermendanê tirkan, hunermendanê kurdan ra zêde zanê. Wedarnayîşê nakokîya ke mavênê kurdo de serê bigurîyo. Çûnke na nakokîye ke dewam kerd, dişmen her waxt naye ser kare keno. Dinya ser o zaf dîyalektê ziwano estê, enî dîyalektan ra semedê yewbînî famkerdene yew dîyalektê parderî pêro musenê. Dîyalektê kurdî kî zaf ê, la yew dîyalektê ma wo parder çîn o. Eke dîyalekto parder çîn o se serre ra tepîya her dîyalekt xo keno zobîna şar.

Enerjîyo ke ma çepê tirko pêser ardene rê xerc kerdo, eke kurdo pêser ardena xo rê xerc bikerdêne nika kes nêeşkayêne dûştê ma bivecîyêne. Xo vîra mekerîme şoreşo gird, şoreşê kulturî yo. Zobîna şoreşo kare kena, la eke şoreşê kulturî kare nêkerde enî şoreşo pêro kena vîndî. Dare lizge ra, pele ra, leşe û koke ra pîya dar a. Şar ke zey dar o, eke pîya nêbî şar nîyo, eke pîya bî beno şar. Destê to çînay rê benê, eke virarî nêfîna mi ra.

^*Entosentrîzm yewnankî çekuyanê ethnos (şar) û centre (merkez) ra, fransizkî éthnocentrisme ra yeno. Etnosentrîzm merkezo etnîkî, xo zobîna şaro ra cor dîyayîş, zobîna şaro û kulturo cêra dîyayîş o. Qoma etnosentrîke zobîna qom a, ebê dînê xo, kulturê xo, şeklê cuya xo û goreyê ziwanê xo nirxandin kena. Yanî nî qomî nîjatperest ê.

^**Rolatîvîzm kultur, dîn, şeklê cuya zobîna şaran goreyê xo nê, goreyê î şaran, çîmanê î şaro ra nîyadayene ya.