Senî ke 3 hezar serrî ra ver kurdan binê serkêşîya Kawayê Asinkarî de hemverê Dehaqê zulmkarî xo ver da, ewro zî vera Dehaqan têkoşîn kenê. Adirê Newroze heta hela peynî ya cuye do bivêşo.
Manaya 21ê Adare yanî manaya Newroze her serre zerrîya kurdan de xurtêr bena. Adirê Newroze hemverê îşxalker, kolonîzekerdox û zulmkaran rayîrê kurdan roştî keno. No adir bi hezaran serran o vêşeno. Zanîyeno ke ÎV seserra 7. de qiralêkê zulmkarî seraya Asuran îdare kerdêne. Nameyê qiralî Dehaq bî. Goreyê lejandî rojêke Dehaq nêweş bîyo. Harmanê ey de dirbetîyî vejîyayî. Nê dirbetîyî padîyêne, la reyna vejîyêne. Coka qiralî dejo giran antêne. Welatê Asuran de qet doktorêkî dejê ey rê çareserîye nêdîyêne. Netîce de doktoran “dermanêk” dî. Seba ke dirbetî bêra weşkerdene, mezgê ciwanan şuxilîya. Her roje di ciwanê kurdî ameyêne ardene seraye, sereyê ci abirîyêne û mezgê ci dîyêne qiralî. Her ke wext derbas bî, bi hezaran ciwanî şîyî rehmet. Na rewşe mîyanê şarî de reaksîyonêko gird aferna.
Têkoşînê Kawayê Asinkarî
Rojêke di kesê ke bi nameyanê “Armaîl û Karmaîl” kewtî mitbaxa seraya Dehaqî. Gama ke ci rê ciwanê kurdî ameyêne ardene, înan nê ciwanî nimitêne. Herinda mezgê ciwanan, mezgê mîyan dîyêne Dehaqî. Nê ciwanê kurdî remayî koyan û uca de têkoşîn xurt kerd.Tîya de nameyê Kawayê Asinkarî zî balkêş o. Çike ey zî lajekê xo vîndî kerdo. Kawayo Asinkar vera nê zulmî bêveng nêmend û şarê xo rêxistin kerd. Dima paştîdayîş gird bî. Roja 21ê adara 612î (Îsayî ra ver) de Kawayo Asinkar bi dizdî kewt seraya Dehaqî û pê vargosê xo o kişt. Badê cû vejîya cayêkê berzî yê seraye û adirêko gird vêşna. Şarî zana ke Kawa ser kewto. A hele şarî eşt seraye ser. Qiralîye û zulmê Dehaqî qedîya. Seraya ci zî dîyaye adirî ver. A roje ra nata kurdî Newroze bimbarek kenê û adirê azadîye vêşnenê.
Dogan, Alkan û Demîrel
Bimbarekkerdişê Newroze de tayê nameyî xeylê rûmetgiran ê. Mîsal Mazlum Doganî 21ê adara 1982î de zîndanê Amedî de 3 hebî kibrîtî vêşnayî û bedenê xo da adirî ver. Ewro mîyanê kurdan de sey “Kawayê Hemdemî” yeno zanayene. Oncîna Zekîye Alkane 21ê adara 1990î de suranê Amedî de hetê Keberê Rîha de bedenê xo vêşna û tarîxê kurdan de nemir bîye. Aye ra dima Rahşan Demîrele Îzmîr de Qadîfekale de 21ê adara 1992î de xo vêşna. Demîrele serê leteyê kartonî de wina nuştbî: “Ez Qadîfekale de xo kena Newroze.”
Newroza Cizîrî
Çar leteyê Kurdistanî de dewletanê kolonîzekerdoxan bimbarekkerdişê Newroze asteng kerd û hema zî asteng kenê. Çike ê azadîye û xoserîye ra tersenê. Na çarçewa de Newroze Şirnexî ya 1992î de ters û dişmenîya dewleta tirke peyda bîyî. Qezaya Cizîrî ya Şirnexî de hêzanê dewleta tirke pana serê şarî. Teqrîben 100 çalakwanî ameyî qetilkerdene. Rixmê pêro qetlîyaman û tedayan ewro têkoşînê azadîye kurdan dewam keno. Newroza 2023î de zî adirê azadîye çimanê îşxalkeran tersneno.
