Seke yeno zanayene 6’ê Sibate de, merkezê ci Bazarcixê Mereşî, pêser o di erdlerzê pîlî yê bi peymeyê 7,6 û 7,7’î qewimîyayî. Erdlerzî tena bajarê Mereşî de nê, bajaranê sey Hatay, Dîlok, Semsûr, Meletî, Amed, Riha û Edeneyî de û çend bajaranê Sûrîye de zî bîyî sebebê cuya bi des hezaran merdiman.
Her çend erdlerzî zafane xetanê bewlîkerdeyan ser o qewimîyenê zî gama bi dereceyêkê pîlî qewimîyenê, zirar tena nêdanê ê bajaranê ke ê xetan ser o yê, heman wextî de danê bajaranê dormeyan zî. Nê erdlerzî de, ke sey erdlerzo tewr pîl ê herême yê na seserra ma yeno namekerdene, ramojneno ke ma sey şar verva nê afatanê xozayîyan, hetê dewleta tirke ra nênê pawitene. Gama ke nê rêzî nûsîyenê humara merdeyan ê Kurdistan û Tirkîya resaya hîris hezarî û yeno fikarkerdene ke do hûmare 50 hezar ravêrno.
Sebebê xozayîyî yê erdlerzî estê labelê çîyo ke zirar û xisarê erdlerzî keno zêde awanîya bînayan yan zî keyeyan a. Gama awanîyî goreyê tedbîranê erdlerzî bêrê awankerdene, zirarê erdlerzî zî mergewar bîyayîşî ra zêdeyêr, tena hetê maddîyî ra virazêno. Ma nimûneyê nê, bitaybetî zî Japonyaya ke sey welatê erdlerzan yena namekerdene de vînenê. Nê welatî de zî her game erdlerzê bi dereceya pîle qewimîyenê, la netîceyê girewtişê tedbîran de zafane tena ziraro maddî virazêno, merdimî cuya xo nêkenê vinî. Heta awanîyî zî seba ke goreyê tedbîranê erdlerzî yenê awankerdene, ê zî nêraşîyenê. Mesela, par menga Adare de Japonya de erdlerzêk bi peymeyê 7,4’î qewimîya. Netîce de ne 3 kesan cuya xo vinî kerde, 247 zî birîndar bîyî. Bi nê hawayî, no welat ramojneno ke eke tedbîrî bêrê girewtene, erdlerzê bi peymeyê berzî zî eşkenê bê ke zirarêko pîl bigino, bêrê ravêrtene. La Tirkîya de pergale, seba pawitişê şaran nê, seba dewlemendkerdişê dormeyanê nizdê îqtîdarî ser o ronîyaya. Dewleta tirke, hetêk ra ruhsatê awankerdişî dana mutehîtanê ke awanîyan de tedbîranê erdlerzî peygoş kena, hetêna ra zî dimayê erdlerzî nêverdana şaro kurd birînanê xo bipêşo.
Nizdbîyîşê dewleta tirke, ya erdlerzê 6’ê Sibate, bingeyê xo tarîxê ci yê qirkerdişî ra gêno. Dewlete, bajaranê erdlerzî rê ekîbê xo yê AFAD’î bi rojan dima şirawitî. Dima ra nêverda şaro kurd birînanê xo bi xo bipêşo û heta destê aye ra ame hetkarîyê şarê kurdî asteng kerdî. Tewr peynî zî bi îlankerdişê OHAL’î des bajaranê ke erdlerzî ra mutesîr bîyê, ramot ke amacê ci mîyan de pawitişê cuya şaran nê, pawitişê dormeyanê nizdê îqtîdarî est o. Dewlete hetêk ra nêverdana şar hetkarî bikero, hetêk ra ekîbanê xo nêşirawena seba xelesnayîşê mexdûranê ke binê enqazan de yê û hetêna ra zî seba pawitişê mutehît û dewlemandanê dormeyê xo OHAL’î îlan kena. Ma OHAL’anê verênan ê Tirkîya ra zanê ke mentiqê îlankerdişan de ‘ewleyîya îqtîdarî û bekaya dewlete serê ewleyîya cuya welatîyan de ya’ ronîyayo. Na game zî do cîya nêbo. Nika ra lînçê şaro ke wazeno rixmê astengîyanê dewlete de hetkarî bikero, dest pêkerdo. Nizdê des kesî bi mehneyê dizdî kerdê, hetê hêzanê paramîlîter ê AKP-MHP’yî û polîs û eskeranê dewlete ra ameyî kiştene. Grûba hetkarîye ya Îsraîlî, bi sebebê çinêbîyîşê ewleyîye xebatê xo yê hetkarîye ca verdayî. Yanî çîyo ke Tirkîya verva mexdûranê erdlerzî, ke exlebê înan kurdê elewî yê kena, dinya de yewna nimûneyê nê zulmî çinyo. Şarê ma yo ke xora bi erdlerzî mexdûr bîyo, erdlerzî ra dima zî raştê zext û zordarîyanê dewlete yeno. Bi seyan cenazeyî rîyê bêxemîya dewleta ra kuçeyan de yê û paweyê definkerdişî yê. Bi se hezaran şaro mexdûr, nê zimistanî de, teber de serd û sipûrî de, verê adirî de xo keno germin yan zî çadiran de yo. Bi des hezaran hewna binê enqazan de yê. Yanî no tablo, heman wextî de refleksê dewlete yê dişmenîye yê verva şarê kurdî û kurdanê elewîyan ramojneno. Na yewe ra kesê ke dewlete ra goreyê heq û huqûqî têgêrayîş pawenê, do xeyalê înan bişikîyê. Çunke dewlete het de hewna zî para kurdan ciwîyayîşo seypê nê, kiştiş û surgunkerdiş o. Bi nê erdlerzê peyênî zî dewlete ramojna ke aye zihnîyetê xo yê dişmenîye ca nêverdayo û mergê kurdan rê tena temaşekar nêmanena, heman wextî de bi pêkardişanê xo bena sebebê merganê zêdeyêran.
Heta zihnîyetê dewlete yo qirkerdox nêro vurnayene, sere de cuya kurdan, cuya hemeyê şaranê ke Tirkîya de ciwîyenê, tehluke de ya. Na raştî, bi nê erdlerzî reyna vejîyaye werte.
Xulasa, çîyo ke kurdan kişeno erdlerz nê, dewleta tirke ya seserrî ya.
