Serekê Yewîya Welatperestan a Kurdistanî (YNK) Bafil Talabanî ame Rojawanê Kurdistanî û Fermandarê Pêroyî yê QSDyî Mazlum Ebdîyî reyde pêvînayîş kerd. Fermandarê Pêroyî yê Qewetanê Koalîsyonî yê Mîyanneteweyîyan General Matthew Mcfarlane zî tewrê pêvînayîşî bî. Talabanî netîceya pêvînayîşî de arz ziwan ke ê do her tim Rojawanî rê hetkarîye bikerê.
Pêvînayîşê serkêş û fermandaranê kurdan bitaybetî mîyanê netewe-dewletanê îşxalkeran de nêrazîbîyayîş aferna. Çike nê dewletî her tim planê “birakujî” kenê. Ê wazenê ke rêxistine û komelê kurdan nêrê têhet. Her tim vera yewbînî têkoşîn bikerê.
Na çarçewa de keyeyê Barzanî bitaybetî bi destê dewleta tirke her hokan ra şuxilîyeno. Hukmatê Erdoganî hetêk ra pê Barzanîyan têkilîyanê ekonomîkan aver beno, hetekê bînî ra herêma Vaşûrê Kurdistanî de serdestîya xo hîra keno. Dewleta tirke wazena ke Vaşûr “kolonîyê” ci bibo. Seba nê armancê ci mîyanê rêxistinanê kurdan de “antagonîzm” virazeno. Na polîtîka newe nîya. Wextê împaratorîya Osmanî de zî polîtîkaya winayêne ameye caardene. Seraya sultanî ge-ge mîyanê mîrîyanê kurdan de “nakokîye” vetêne.
Mîrza Axa û Şêx Kasim
Zîyaretê Bafil Talabanî çarçeweya paştîdayîşê dînamîkanê kurdan de nîşanêko muhîm o. Çiqas ke 4 perçeyanê Kurdistanî de paştîdayîş bî, dewletê kolonyalîstî hende hêvîya xo vîndî kenê. Tarîx de kurdan çend reyî vera yewbînî şer kerd û xizmetê îşxalkeran kerd. Mîsal wextê xoverdayîşê Mîrza Axayî (1828-1830) de Şêx Kasim hetê împaratorîya Osmanî de têgêra û xeylê êzidîyî kiştî. Bado cû serewedaritişê Mîr Bedîrxanî de (1841-1847) merdimê ci Yezdanşîrî îxaneto gird kerd.
Bînbaşi Kasim
Îxanetkarîye dima dewam kerd. Wextê xoverdayîşê rêxistina Azadî de Şêx Seîd raştê îxanetê Bînbaşi Kasimî amebî. Serê pirdê Abdurrahman Paşayî yê Muşî de teslîmê kolonyalîstan bî. Bînbaşi Kasim hem bacenaxê Şêx Seîdî hem zî zamayê Xalid Begê Cibrî bî. Goreyê tayê çimeyan Bînbaşi Kasimî derheqê xoverdayîşî de zanayîşo hîra dayo hukmatê tirkî. Têgêrayîşê kurdî ser o gerre kerdo.
Îxanetê Rayberê Qopî
Tarîxê kurdan de îxaneto xeylê namdar Jenosîdê Dêrsimî de qewimîyabî. Birazayê Seyîd Rizayî Rayberê Qopî vera Alîşêrî û Ana Zarîfa pê dewleta tirke “hemkarîye” kerde. Temmuza 1937î de şî koyê Tujîkî. Bi hetkarîya Zeynel Topî hêrişê Alîşêr û Ana Zarîfa kerd. Uca de sereyanê înan birnayî û dima teslîmê artêşa tirke kerdî. Seba nê îxanetî dewleta tirke ra hetkarîya ekonomîke girewtbî. Labelê dima bixo zî bi destê dewleta tirke kişîya. Îxanetkarî fikrîyenê ke kolonyalîstî înan rê xelate yan wezîfeyê girdî danê. Labelê yeno zanayene ke dewletê îşxalkerî verî qetlîyam danê kerdene, dima kerdoxan wedarnenê.
Şêx Abdusselam Barzanî
Nê serranê peyênan vera şarê kurdî îxanetêko bîn virazîyeno. Keyeyê Barzanîyan hem vera xoverdayoxanê ke hemberê dewleta tirke têkoşîn kenê, hem zî tarîxê xo rê îxanet keno. Barzanîyî eke tenê cuye û têkoşînê Şêx Abdusselam Barzanîyî bizanê, cayê xo ferq kenê. Ey vera îşxalkeran sere wedarit. Herêma xo de verdeyîye daye paştîdayîşê elementanê kurdan. Semedê statuyêkê kurdan xîreto gird ramojna. Mîsal Waştişnameyê Dihokî yo bi 7 maddeyan amede kerd. Derheqê ziwan û otonomî de tayê heqî waştî. Labelê dewleta Osmanî vera nê waştişan şîdet şuxilna. Artêşa tirke binê fermandarîya Fazil Paşayê dagistanijî de hêriş kerd. Badê ke Suleyman Nazîfo amedij û “kurd” ame walîtîya Musulî, tedaya vera Şêx Abdusselamî zêdîyaye. 15ê teşrîna peyêna 1914î de bi tesîrê Suleyman Nazîfî ame dardekerdene. Hêzo ke Şêx Abdusselam Barzanî daliqna, nika keyeyê Barzanîyan de hemkarîye awan keno. Tornê ci dişmenî rê “dizdarîye” kenê.
