Gurenayîşê sîyanûrî her hetî ra zerar dano xoza û ciwîyayîşî. Waxto ke zerd hard ra yeno vetene pêro merheleyan de zerarê de pîlî dano xoza û însonî. Waxto ke ju herême de vetena zerdan dest ci kena, a herême de raver rayî yenê rakerdene. Dime ra kî cayê ke raver ameyî tespîtkerdene yenê kinitene. Herêma de hîra de daran birnenê, wela sifteyêne serde kenê û oncenê cayê bînî. Dime ra kî herêma sayekerdena zerdî de dînamîtan taqnenê. Tewr peynîye de kî bi awa sîyanûrî zerdî wele ra û çîyê bînî ra cîya kenê.
Waxtê madenan vetene de awa dewlemende hard ra yena zelalkerdene. Serva naye kî xeylê cayan de sondajî yenê pirodayene. Goreyê nimûneyanê ke nê cayan ra yenê guretene gureyayîşî dest ci kenê. Hona gama verêne ya nê gureyayîşî de birr, mergî, wareyî benê xirave. Xoza dirvetîya verêne nê gureyayîşî ra cêna. Roje bi roje xoza vurîyena.
Nika Dêrsim kî bîyo hedefê gureyayîşê madenan. Rindekîya xozaya Dêrsimî, awe, çem û koyê xo nika her hetî ra ameyî guretene. Her ju gucik de yew gureyayîşî dest kerdo ci yan kî planê destpêkerdene estê. Game bi game xozaya Dêrsimî yena qirkerdene. Qirkerdiş çik o Dêrsimijî rind zonenê. Dêrsim de polîtîkayê kokardene verde ra heta nika yenê ramitene. Hetê sîyasî û ekonomî ra bigîme, polîtîkayê asîmîlasyonî yê seserre bêmavên dewam kenê. Heta roja ewroyêne dewlete bi qirkerdene, bi terteleyan waşt Dêrsimî tol bikero. Hama nika madenê ke yenê vetene serva Dêrsimî tahlokeyo de pîlî yo. Tertele, qetlîyam û surgunan ra dima her reyî Dêrsimijî ameyî xo ser. Newe ra suke kewe kerde; weşîye, ciwîyayîş newe ra rewa. Hama na nika madenî Dêrsim guret xo ver, newe ra kewekerdene hîn rehet nîya. Ca wo ke madenî kerd xan û xirave uca de nameyê weşîye de tewa kî nêmaneno. Coka newe ra ciwîyayîş kam çi zoneno çond serran ra tepîya birewo.
Dewlete planê qirkerdene û bêmordem kerdena Dêrsimî ser o tim vinderte. Kamî, îtîqat û zagonê Dêrsimî her waxt bî hedefê kolonyalîstan. Wazenê Dêrsimî kokê xo ra cîya bikerê, dêrsimijan vilayê sukan û dewletanê bînan bikerê. Nîya asîmîlekerdena kamayîşê Raya Heqî zêdena rehet bena. Nîya destê elewîyanê ke Dêrsimî xo rê zê cayê xopawitene vînenê û xo rê çeber yan zê diyax vînenê ra omedê ci gênê.
Dewleta tirke tirkbîyayene qoman û neteweyanê bînan ra cor vînena. Coka qom û kulturanê bînan ser o asîmîlasyon ferz kena. Nika qirkerdena xoza kî bara nê gureyayîşî ya. Dewlete ferman dana. Goreyê nê fermanî kî gureyayîşan ramenê û projeyî yenê vetene. Dêrsim de pêro pîya 91 herême de gureyayîşî yenê ramitene. Mamekîye de 6, Pulur de 14, Pilemurîye de 16, Qisle de 2, Pêrtag de 5, Xozat de 4, Çemîşgezek de 2 cayan de gureyayîşî dewam kenê. Onca 14 cayan de kî amadekarîya rakerdena madenan esta.
Koyê Munzurî yo ke her hetî ra dewlemend o, 2019 de pêro pîya madenan ra ame rakerdene. Şîrketê Kanada û Amerîka bi hemparanê xo yê Tirkîya ya pîya destê xo yê dergî radayî na herême. Bi serran o ke serva rakerdena nê koyî pînê. Herêma de hîra ser o bi serran o planan kenê. Goreyê nê planan kî hetê Erzinganî ra vêrtî ra Dêrsim, hetê şîndorê Perî û qezaya Depî de ca bi ca madenan rê berî yenê rakerdene. Înan serva rantê xo fekê xo kerdo ju. Dewleta tirke Dêrsimî bêmordem kena. Bi na raye kolonyalistê bînî kî dewlemendîya binê hardî xo rê benê.
Bi serran o koyê Munzurî hetê qezaya Îlîçî ya Erzinganî ra yeno kinitene. Rîwalê sayekerdena zerdî ya bi sîyanûrî, madenan zerarê de pîlî dayî xoza. Hona kî danê. No gureyayîş nika zêdena hîra beno. Hetê Kemalîye ra wazenê ravêrê qezaya Pulurî, uca ra kî niya dewam bikerê. Rakerdena rayan, her ca rê rayeberdene û tayê dewan rê qedexeyo bêmavên pêro serva madenan amadekarîyê serraneyî yê.
Bi sîyanûrî gêrayîşê zerdî senên talan o verê çiman der o. Çitur ke sîyanûr kewt werteyê çemê Firatî, meste do cikewo zerreyê çemê Munzurî kî yan awa simetene kî. Waxt yeno sîyanûr bi sîliye voreno mordemî ser kî.
Dêrsim hardê jîyaran, hardê dewresan û hardê îqraran o. Dewlete bi lej û polîtikayanê xo yê taybetan a nê hardê bimbarekî wazena werte ra wedaro. Çimê Munzurî goreyê xo xirave kerdî, na jîyara hometa Raya Heqî açarnaye cayê turîzmî. Ju bi ju kewt ke serva şarî bimbarek o, kewt ke kamayîşê Dêrsimî bîyo ju hedef guret.
Avê mezgê şarî de vurnayîş, dime ra kî bi nê vurnayîşî pîya bêvengîye vejîyaye werte. Coka ewro bêvengîye merdene ya. Ewro bêvengîye axme û asîmîle bîyene ya. Ewro bêvengîye hardê dewreşî bi destê xo ya kefen kerdene ya. Kotî beno wa bibo, her waxt rûyê xo açarnîme Dêrsim. Ca wo ke yenîme têlewe, yenîme pêser naca wo. Coka serva ziwan, serva kamayîş, serva îtîqatî wa xozaya Dêrsimî bêro seveknayîş. Eke xoza çin a înson kî çin beno.
