Agahdariya di civaka nûjen de, wekî ku analîza edebiyatê nîşan dide, cihek girîng digire ku ne di cîhana kevneşopî û ne jî di cîhana nûjenkirî de cih negirtiye. Ji bo civakek pêşketî pêdivî bi xurtkirina hemû pêvajoyên agahdariyê, bi karanîna berfireh a medyaya dijîtal heye. Bi saya derfetên mezin ên medyayê, agahdarî bi lez û bez digihêje xerîdar (tuketici), gelek caran tê dubarekirin û bi rengekî çalak di hişmendiya girseyê de tê destnîşankirin.
Pêşveçûna agahdariyê rê li ber formek nû ya ragihandinê vekir ku taybetmendiya deverên bajarî yên bi girseyên mezin ên mirovane- ragihandina girseyî. Ragihandina girseyî wekî pêvajoya hilberîna agahdariya girseyî û belavkirina wê ya bêtir bi rêya ragihandina rasterast an bi rêya medyayê ji temaşevanên bi hejmarî yên mezin û belavbûyî re tê fêmkirin. Veguhestina agahdariya wekhev li deverên mezin û îhtîmala dubarekirina wê ya dubare û hema hema hevdem dihêle, hûn bandora medyayê li ser girseyê – mijara-hilgirê hişmendiya girseyî- birêkûpêk bikin.

Kapasîteya medyayê ya ku bandoreke girîng li ser hişmendiya girseyî bike demek berê hate dîtin. Pêşdebirina derfetên teknîkî yên medyayê pîvana manîpulasyonê ya hişmendiya girseyî, ku dilpak e û bi hêsanî tê bandorkirin. Girseya gel ne xwediyê nêrîna xwe ye, ji ber ku bi ramana teorîk re adapte nebûye. Ji ber vê yekê divê her ramanek ji derve û di bin zextê de were çewisandin û manîpulekirina jêhatiya agahiyan a ku derfetên pêşniyarê çêdike û girseyên ji aliyê medyayê ve di pratîkê de bêsînor in.

Di serdema agahdarkirinê de, rola medyayê di pêkhatina nirx, rêgez û dîtinên civakî de pir zêde dibe. Medyayê dest pê kir ku kûrtir bikeve nav jiyana mirovan û bandoreke dînamîk û armanckirî li ser hişmendiya girseyî bike. Ev yek bû sedem ku kesên ku girseyê pêk tînin, di cîhana “fantomên agahdarî” yên ku ji hêla medyayê ve hatine çandin de bijîn.

Di qonaxa niha de, medyaya ji navgînên hêsan ên lêgerîn, hilgirtin û veguhestina agahiyê veguheriye navgînên ku cîhana hundirîn, giyanî ya kesek kontrol dikin û vediguherînin. Li şûna ku asoyên pêşketina hişmendiya mirovî berfireh bike, di dadkirinê de serwerî û serxwebûna wê bide, bi alîkariya pîvanên tevgerê yên dubarekirî hişmendiya girseyê her ku diçe manîpule dike. Hewl didin ku agahdarî ji xerîdar re ragihînin, çapemenî peywira xwe ya herî girîng pêk tîne – da ku pê ewle bibe ku di hişmendiya girseyî de ev agahdarî reaksiyonên ku hewcedariyên xerîdar bi cih tîne, ku dikare hem kesên taybet û hem jî dewlet bin, derxe holê.

Rewşa heyî di nirxandina medyayê de nezelaliyekê derdixe holê. Ji hêlekê ve pêşketina ragihandina girseyî û ragihandinê bandoreke erênî li ser hişyarbûna kesan ji cîhana derdora xwe re dike, lê di heman demê de li pişt pêşveçûna wan faktoreke heye ku bi rastî hişmendiya girseyê manîpule dike. Medya û ragihandina girseyî di nav ên yekem de ye ku komkujîkirina takekesî tehrîk dike, dîtin, tevgerên mirovan standardîze dike û yekrengiya bertekên wan pêş dixe.
Jixwe peyva medya (“navbeynkar”) vê ramanê derdixe holê ku medya girêdana di navbera gel û cureyek rastiya objektîf de ye ku bi rastî li cîhek vê cîhanê heger hebe. Gelo medyaya îro rastiyan nîşan dide yan diafrîne? Bêguman, bi rêjeyeke mezin ew tiştên ku li derdorê diqewimin nîşan didin. Lê çawa? Medyaya cîhana îro “diafrîne”, ku paşê dibe rastî.
Ev dibe sedema wê yekê ku kes an cîvak cîhanê bi mîtolojîkî fêm bike. Lê efsane hem dikare cîhana giyanî ya mirov dewlemend bike û hem jî xirab bike. Mîtolojiya egoîzma girseyî, xweperestî, kozmopolîtîzm a ku ji aliyê medyayê ve bi tundî tê belavkirin, cîhana giyanî ya ferdî hildiweşîne.

Winston Churchill carekê gotibû ku yê ku xwediyê agahdariyê ye xwediyê cîhanê ye. Îro em dikarin bi bawerî bêjin ku yê ku medyayê kontrol dike dikare bi awayekî çalak bandorê li nêrînên mirovan, tevgerên wan û bi gelemperî li ser hişmendiya girseyî ya civakê bike. Jixwe ya diqewîme jî ev e. Ên xirab dibin baş, ên despot dibin demokrat, ên dagirker dibin parêzvan ango aştîxwaz…