Serokê Daîreya Leşkerî-Siyasî ya Sereke ya Wezareta Parastina Rûsyayê Andrei Kartapolov, ragihand ku di van demên dawî de îhtîmala ku Sûriye bikeve nav Rêxistina Peymana Ewlehiya Kolektîf (RPEK) heye. Peymana RPEK’yê ne dogma ye; eger pêngavek wisa hebe dê ji bo hemî aliyên peymanê û ji bo Sûriyeyê bi kêr be. Wê hingê mirov dikare bêje çima na?
Bi tevahî, ev rast e, lê pirs di der heqê asta rastiya pêşerojeke wiha de derdikeve holê. Wekî ku hûn dizanin, her madalyayek du rûyên wê hene û bersiva pirsa “çima”yê dide. Çima hewcedariya Rûsyayê bi vê heye û yên din yanî hevkarên RPEK’ê dê vê ramanê çawa bibînin?
Di nihêrîna pêşîn de înîsiyatîfa General Kartapolov ecêb xuya dike. Bi dehsalan, RPEK ji bo xatirê projeyê bi xwe projeyek bû. Bi fermî hevalbendiyeke leşkerî ya Ermenistan, Belarûs, Qazakistan, Qirxizistan û Tacikistanê bi Rûsyayê re heye; lewra civînên zîrveyê û tatbîqatên demkî yên yekîneyên artêşê di çarçoveya wê de têne lidarxistin. Lê di rastiyê de, kêm kes bi amadebûna hevalbendan ji bo şandinê bawer dikin -li gor wan leşkerên wan “berjewendiyên wan” naparêzin… Xuyabûna li vê hewza bêdeng a Sûriyeyê ji her kesî re bêkêmasî xuya dike.
Lê wêneyek wiha tenê di nihêrîna pêşîn de xuya dike. Rewşeke wisa ji Rûsyayê re nahêle, ji ber ku wêneya wê “bloka leşkerî ya ku tune” zirarê dide. Wekî din, mirov nikare guheztina tûj a di rewşa Afganistanê de ku gefan dixwe û dixwaze asta berfirehbûna radîkalîzma îslamîst li Asyaya Navîn zêde bike, kêm bike. Bêguman pêdivî ye ku mirov bizanibe bi kê re û bi kîjan awayî herêmê biparêze. Ji bo vê yekê jî mekanîzmayek guncav heye lê niha ew aşkera ye ku xirab dixebite.
Dibe ku ecêb xuya bike, lê hebûna Sûriyeyê di RPEK’ê de dikare şert û mercên pêwîst ji bo nûjenkirina radîkal a hevalbendiya leşkerî-siyasî ava bike.
Ya yekem, berovajî terora navneteweyî ya razber, radîkalîzma îslamîst ji bo elîtên serdest ên welatên Asyaya Navîn pir konkret e û ji têgihiştinê wêdetir e. Bi taybetî bi vegera desthilatdariya Talîbanê li ser Afganistanê ev ne pêkan e. Tevî ku hema hema ev heft sal bûn li ser perspektîfeke wisa nîqaşan berdewam dikir jî artêşên Asyaya Navîn ne amade bûn ku xetereyeke wisa bibandor paşve bixin.
Pêwîst e ku ew, ji pisporên fermandariya taybet heya fermandarên payebilind bêne perwerdekirin. Lê kirina vê yekê tenê li ser bingehên perwerdeya aştiyane bêbandor e. Ketina Sûriyeyê ya nav RPEK’ê dikare potansiyela derfetan ji bo organîzekirina perwerdeya şer “di şert û mercên nêz de” ava bike. Wek mînak baş tê zanîn ku ji sala 2015’an vir ve Rûsya çawa alîkariya hêzên hikûmî yên SARê dike.
Digel vê yekê, ya girîng, hevalbend dê bikaribin di rastiyê de li hemberî heman dijminî “fêr bibin”, ku ew neçar in di pêşerojeke nêzîk de li malê rû bi rû bimînin. Û heger bikaribin mijara qebûlkirina Sûriyê ji bo RPEK’ê “dînamît” bikin, hingê ew neçar in ku di her rewşê de xwe li hemberî îslamîstên çekdar li ser axa xwe biparêzin. Ev teşwîqeke pir xurt e. Qet nebe ji hevalbendên Asyaya Navîn xurtir in. Ji ber ku Minsk, di vesazkirina heyî ya bûyeran de, xwe weke ku wî eleqedar nake tevdigere û wek tê texmîn kirin wê wisa jî bidome.
Ya duyem, yek ji pirsgirêkên sereke yên lawazbûna RPEK’yê xwesteka domdar a “hevalbendan” a “pir-vektor” e ku bi hêzên rojavayî re, bi taybet bi Dewletên Yekbûyî re, ev xwestek peyda dibe. Qebûlbûna Sûriyeyê di nav vê rêxistinê de destê Rûsyayê misoger dike.
Dê rewşek derkeve holê ku rasterast di rêziknameya rêxistinê de hatiye destnîşankirin – êrîşeke dijminên derveyî li ser yek ji hevalbendan pêk bê. Li Sûriyeyê, ew di forma xwe ya herî paqij de tê bicihkirin -yekîneyên leşkerî yên amerîkî bi awayekî neqanûnî li ser axa Sûriyeyê ne û di rastiyê de her çend nerasterast be jî bi artêşa hikûmeta Sûriyeyê re şer dikin.
Ji ber vê yekê, endamên RPEK’ê neçar in hilbijartinekê bikin ka dê “bi kê re bibin heval”. Elîtên serdest ên Asyaya Navîn jî fam dikin ku Dewletên Yekbûyî wê alîkariya wan neke û bi serê xwe bi hêsanî nikarin li ber xwe bidin.
Bi gotineke din, ramana ku ji hêla serokê Beşa Leşkerî-Siyasî ya Sereke ya Wezareta Parastinê ya Rûsyayê ve hatiye gotin balkêş e û ji bo hevalbendên têne vexwendin ku helwesta xwe bifikirin ceribandineke hêja ye. Dê tiştek jê derkeve an na – pirs hîn vekirî ye. Lê diyar e ku Moskova ji bloka leşkerî ya ku ji ber hevalbendên xwe her dem têk diçe westiyaye û ew dest bi nûjenkirina wê dike.
Tevlibûna Sûriyeyê ya RPEK’ê
Kurdistan Lezgiyeva
Tevlibûna Sûriyeyê ya RPEK’ê
Kurdistan Lezgiyeva
Serokê Daîreya Leşkerî-Siyasî ya Sereke ya Wezareta Parastina Rûsyayê Andrei Kartapolov, ragihand ku di van demên dawî de îhtîmala ku Sûriye bikeve nav Rêxistina Peymana Ewlehiya Kolektîf (RPEK) heye. Peymana RPEK’yê ne dogma ye; eger pêngavek wisa hebe dê ji bo hemî aliyên peymanê û ji bo Sûriyeyê bi kêr be. Wê hingê mirov dikare bêje çima na?
Bi tevahî, ev rast e, lê pirs di der heqê asta rastiya pêşerojeke wiha de derdikeve holê. Wekî ku hûn dizanin, her madalyayek du rûyên wê hene û bersiva pirsa “çima”yê dide. Çima hewcedariya Rûsyayê bi vê heye û yên din yanî hevkarên RPEK’ê dê vê ramanê çawa bibînin?
Di nihêrîna pêşîn de înîsiyatîfa General Kartapolov ecêb xuya dike. Bi dehsalan, RPEK ji bo xatirê projeyê bi xwe projeyek bû. Bi fermî hevalbendiyeke leşkerî ya Ermenistan, Belarûs, Qazakistan, Qirxizistan û Tacikistanê bi Rûsyayê re heye; lewra civînên zîrveyê û tatbîqatên demkî yên yekîneyên artêşê di çarçoveya wê de têne lidarxistin. Lê di rastiyê de, kêm kes bi amadebûna hevalbendan ji bo şandinê bawer dikin -li gor wan leşkerên wan “berjewendiyên wan” naparêzin… Xuyabûna li vê hewza bêdeng a Sûriyeyê ji her kesî re bêkêmasî xuya dike.
Lê wêneyek wiha tenê di nihêrîna pêşîn de xuya dike. Rewşeke wisa ji Rûsyayê re nahêle, ji ber ku wêneya wê “bloka leşkerî ya ku tune” zirarê dide. Wekî din, mirov nikare guheztina tûj a di rewşa Afganistanê de ku gefan dixwe û dixwaze asta berfirehbûna radîkalîzma îslamîst li Asyaya Navîn zêde bike, kêm bike. Bêguman pêdivî ye ku mirov bizanibe bi kê re û bi kîjan awayî herêmê biparêze. Ji bo vê yekê jî mekanîzmayek guncav heye lê niha ew aşkera ye ku xirab dixebite.
Dibe ku ecêb xuya bike, lê hebûna Sûriyeyê di RPEK’ê de dikare şert û mercên pêwîst ji bo nûjenkirina radîkal a hevalbendiya leşkerî-siyasî ava bike.
Ya yekem, berovajî terora navneteweyî ya razber, radîkalîzma îslamîst ji bo elîtên serdest ên welatên Asyaya Navîn pir konkret e û ji têgihiştinê wêdetir e. Bi taybetî bi vegera desthilatdariya Talîbanê li ser Afganistanê ev ne pêkan e. Tevî ku hema hema ev heft sal bûn li ser perspektîfeke wisa nîqaşan berdewam dikir jî artêşên Asyaya Navîn ne amade bûn ku xetereyeke wisa bibandor paşve bixin.
Pêwîst e ku ew, ji pisporên fermandariya taybet heya fermandarên payebilind bêne perwerdekirin. Lê kirina vê yekê tenê li ser bingehên perwerdeya aştiyane bêbandor e. Ketina Sûriyeyê ya nav RPEK’ê dikare potansiyela derfetan ji bo organîzekirina perwerdeya şer “di şert û mercên nêz de” ava bike. Wek mînak baş tê zanîn ku ji sala 2015’an vir ve Rûsya çawa alîkariya hêzên hikûmî yên SARê dike.
Digel vê yekê, ya girîng, hevalbend dê bikaribin di rastiyê de li hemberî heman dijminî “fêr bibin”, ku ew neçar in di pêşerojeke nêzîk de li malê rû bi rû bimînin. Û heger bikaribin mijara qebûlkirina Sûriyê ji bo RPEK’ê “dînamît” bikin, hingê ew neçar in ku di her rewşê de xwe li hemberî îslamîstên çekdar li ser axa xwe biparêzin. Ev teşwîqeke pir xurt e. Qet nebe ji hevalbendên Asyaya Navîn xurtir in. Ji ber ku Minsk, di vesazkirina heyî ya bûyeran de, xwe weke ku wî eleqedar nake tevdigere û wek tê texmîn kirin wê wisa jî bidome.
Ya duyem, yek ji pirsgirêkên sereke yên lawazbûna RPEK’yê xwesteka domdar a “hevalbendan” a “pir-vektor” e ku bi hêzên rojavayî re, bi taybet bi Dewletên Yekbûyî re, ev xwestek peyda dibe. Qebûlbûna Sûriyeyê di nav vê rêxistinê de destê Rûsyayê misoger dike.
Dê rewşek derkeve holê ku rasterast di rêziknameya rêxistinê de hatiye destnîşankirin – êrîşeke dijminên derveyî li ser yek ji hevalbendan pêk bê. Li Sûriyeyê, ew di forma xwe ya herî paqij de tê bicihkirin -yekîneyên leşkerî yên amerîkî bi awayekî neqanûnî li ser axa Sûriyeyê ne û di rastiyê de her çend nerasterast be jî bi artêşa hikûmeta Sûriyeyê re şer dikin.
Ji ber vê yekê, endamên RPEK’ê neçar in hilbijartinekê bikin ka dê “bi kê re bibin heval”. Elîtên serdest ên Asyaya Navîn jî fam dikin ku Dewletên Yekbûyî wê alîkariya wan neke û bi serê xwe bi hêsanî nikarin li ber xwe bidin.
Bi gotineke din, ramana ku ji hêla serokê Beşa Leşkerî-Siyasî ya Sereke ya Wezareta Parastinê ya Rûsyayê ve hatiye gotin balkêş e û ji bo hevalbendên têne vexwendin ku helwesta xwe bifikirin ceribandineke hêja ye. Dê tiştek jê derkeve an na – pirs hîn vekirî ye. Lê diyar e ku Moskova ji bloka leşkerî ya ku ji ber hevalbendên xwe her dem têk diçe westiyaye û ew dest bi nûjenkirina wê dike.