Zarokên kurdan demeke dirêj neçar mane ku fîlmên karton ên biyanî li ser kanalên pergalê temaşe bikin. Lê li hember vê pişaftin û qirkirinê, “Zarok TV” bi kurdî dest bi weşanê kir û ji van gavan re got “bes!”. Zarokên kurdan ji vê kanalê pir hez kirin.
Bi navê xwe yê cîhanî “anîmasyon”, lê bi navê me “fîlmên karton ên biyanî”, yek ji şaxên herî girîng ên hunera sînemaya dirêj e. Di dîrokê de yekemîn fîlmê karton ê biyanî, sala 1908an, ji aliyê “Êmile Cohl” ve, bi bikaranîna anîmasyona bi dest kişandî, hat çêkirin. Ev bû gava yekemîn a ku ev pîşesazî heta îro bê rawestan berdewam bike. DYA, mîna her qadên jiyanê, di vê qadê de jî bi awayekî serdest ket nav kar û bû welatê ku ev dîmen herî zêde li cîhanê belav kirin. Pîşesaziya fîlmên karton ên biyanî li DYA bû pîşesaziyeke mezin. Bi vê wateyê, şîrketa herî mezin “Walt Disney” ye û karakterê bi navê “Mickey Mouse”, ku bi cîhanê dan nasîn, bûye karakterê herî naskirî. Ev karakter ji aliyê DYAyê ve li gelek welatan hat belavkirin. Di salên pêş de DYA, bi çîrokên xwe re lehengên qerfok adapteyî çîrokên biyanî kirin û ev leheng xistin xizmeta fîlmên karton ên biyanî li cîhanê. Carinan propagandaya tundrew, carinan jî pesnê DYAyê didin; bilind dikin û hesteke veşarî ya heyraniyê bi pêş dixin; mînakên wekî “Superman”, “Spider-Man”, “Captain America” û gelek lehengên bi vî rengî bi cîhanê dan nasîn.
Hayao Mîyazakî
Sînemaya ruhdayînê yek ji hêmanên dîmenî yên herî girîng e ku çîrok û çandên berê digihîne roja me ya îroj. “Hayao Miyazaki”, derhênerê japonî yê ku serdestiya fîlmên karton ên biyanî yên amerîkî têk bir û ji vê hunerê re deriyekî cuda vekir, bû navê herî girîng ê xwedî cîhaneke xeyalî ya fireh ku bikeve nav rûpelên dîroka sînemaya cîhanê. Ev derhênerê ku şêwaza xêzkirina anîmasyonê li cîhanê da nasîn û hezkirin, di fîlmên xwe de çanda japonî bi anîmasyonê bi cîhanê dide nasîn û di heman demê de, peyamên gerdûnî dide. Li Japonyayê nifş bi çanda van fîlman mezin dibin, nêrînên wan ên jiyanê dibe mînak û derdikeve holê.
The Sîmpsons û Amerîka
Fîlmê karton ên biyanî “The Simpsons”, ku “Matt Groening” afirandiye, sala 1989an, li DYAê û paşê li hemû cîhanê hat weşandin û gihîşt qadeke gelek berfireh. Taybetmendiya herî mezin a vê çîrokê ew e ku bûyerên pêşerojê berî dema qewimandinê derbasî senaryoyê dike û piraniya wan pêk tên. Nivîskarên xêzefîlmê ji yekîneya bernameya radyoyê ya “Newsbeat” a BBCyê re axivîn û gotin ku ev yek, li dijî texmîna gelek kesan, bi teoriyên komploger ve nayê girêdan; ji ber ku di xêzefîlmê de li ser gelek mijaran texmînên pêşerojê tên kirin û îhtîmala pêkhatina wan zêde dike. Lê ev ravekirin rê li ber pirsên ka senaryoyên di xêzefîlmê de ji aliyê kîjan kesan ve tên nivîsandin venake.
Şînok û komunîzm
Medyaya dîmenî qadeke pir girîng e ku digihîje qadeke mezin û di vê qadê de bazara fîlmên karton ên biyanî mezin dike. Li vê qadê armanc zarok in, rasterast peyam nade, lê bi rêya peyamên veşarî ku tên dayîn, di binhişê mirovan de rûdinê. Mînaka herî mezin a vê yekê fîlmê karton ên biyanî “Şînok” e. “Şînok”, ku ji aliyê xêzkarê belçîkî “Pierre Culliford” (bi navê “Peyo”) ve hatiye afirandin, sala 1981an, li gelek welatan hat belavkirin û weşandin. Di salên derbasbûyî de bi hinceta propagandaya komunîzmê li gelek welatan hat qedexekirin. Sedema van qedexeyan yek ji wan ev e: Rêberê Şînokan “Bav Şînok” bi kumê xwe yê sor ku dişibiya “Karl Marx”, li gundê Şînokan jiyaneke komînal qebûl dike û her kes bi xwezayî karê xwe bi rê ve dibe. Li gundê Şînokan cihên îbadetê yan pîroz tune ne. Li gund pere tune ye, hemû milk milkê gund û gundiyan e. Kesê bixwaze bi awayê xwe bi rê ve bibe dikare bi kar bîne û bi rê ve bibe. Şînoka kêrnehatî jî bi jiyana xwe ya xweser ve wekî Şînokên din dijî. Pisîkê “Gargamel” (Azman) jî dewleta kapîtalîst a mezin temsîl dike. Ev hemû tesaduf in an bi zanebûn in? Fîlmê karton ê “Şînok” em careke din temaşe bikin û biryarê bidin.
Kurd û fîlmên karton ên biyanî
Kurd – an jî bi rastî zarokên kurdan – demeke dirêj neçar mane ku fîlmên karton ên biyanî li ser ekranên kanalên pergalê temaşe bikin, lê tiştekî aîdî xwe tê de nabînin. Polîtîkaya fermî ya înkarê ku dewlet di fîlmên karton ên biyanî de derbas dibe, bi awayekî cuda û tund bi zimanê tirkî berdewam dike. Li hember vê paşaftin û qirkirinê, “Zarok TV” ku bi kurmancî, soranî û zazakî, 21ê adara 2015an, dest bi weşanê kir û ji van gavan re got “bes!”. Zarokên kurdan ji vê kanalê pir hez kirin. 29ê îlona 2016an, bi hinceta darbeya 15ê tîrmehê hat rawestandin; bi Zarok TVyê re 12 kanalên televîzyonê û 11 kanalên radyoyê hatin girtin. Paşê qedexeya li ser Zarok TVyê hat rakirin. Lê zagonên qedexekar û bêderfetî her tim li ber Zarok TV dibin asteng. Dîroka kurdan û têkoşîna berxwedanê ewqas dewlemend e ku dikare bibe îlham ji sedhezaran senaryoyên fîlmên kartonî re. Bi vê wateyê, qada herî mezin a ku em ji nifşên pêşerojê re bihêlin an jî ji zarokên xwe re vebêjin, bêguman bi qasî fîlmên karton ên xwemalî jî divê. Ji holê rakirina valahiyên li vê qadê divê bibe yek ji prensîbên pêşeroja me û hemû zarokên me.
